SOLUNUM CİHAZI (VENTİLATÖR) NEDİR?

Kronik solunum yetmezliğinin tedavisinde evde uzun süreli mekanik ventilasyon önemli ve başarılı bir teknik olarak özellikle göğüs duvarı ve nöromüsküler hastalıklarda tüm dünyada giderek daha yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.

Tanımlar:
Ventilatör, respiratör aynı anlamda kullanılmaktadır; Türkçe karşılığı “solutucu” veya “solunum cihazı”dır. ALS hastalarında ventilatör ile hastaya iki şekilde solunum desteği verilir.

Non-invaziv Mekanik Ventilasyon: Solunum borusuna delik açılmadan maske yardımı ile solunum desteği veren sonum cihazı kullanılması
İnvaziv Mekanik Ventilasyon: Trakeostomi denilen solunum borusuna delik açılarak bu deliğe yerleştirilen kanül yardımıyla solunum desteği veren solunum cihazı kullanılması

Ev tipi invaziv mekanik ventilatörün özelliklerinin belirlenmesi ve ventilatör seçimi:
 1. Hastanın solunumsal düzenini sağlayan minimal MV parametreleri (MV modu, tidal volüm, solunum dakika sayısı, tetikleme hassasiyeti, inspirasyon basıncı, destek basıncı, PEEP, FiO2 düzeyi, inspiratuar akış hızı veya I:E oranı) belirtilmelidir.
2. Cihazın güç kaynağı (internal ve eksternal pil sistemi ve şarj süreleri) açıklanmalıdır.
3. Cihazda istenen alarm (oksijen kaynağı yetersizliği, elektrik kesilmesi, hastanı cihazdan ayrılması, yüksek basınç, apne… vb) ve uyarı (pil gücü ve şarj bilgisi) sistemleri belirlenmeli, alarm limitleri uygun şekilde ayarlanmalıdır.
4. Cihazla birlikte aşağıdaki gereçler sağlanmalıdır: Yedek ventilatörün sağlanabilir olması. Cihazda tamir gerektirecek arızalarda sorun giderilinceye kadar yedek ventilatörün acil olarak sağlanması için gerekli önlemler alınmalıdır,

Hasta için uygun solunum cihazı  tipi ve parametreleri bu konuda uzmanlaşmış bir nörolog ya da göğüs hastalıkları uzmanı tarafından belirlendikten sonra hastaya sağlanan ev tipi ventilatör hastane ve hatta mümkünse yoğun bakım ünitesi koşullarında en az 48 saat süreyle uygulanmalıdır. Bu süre hem hastanın yeni cihaza uyum sağlaması, hem de cihazın hasta için uygunluğunun test edilmesi için gereklidir. Belirlenen parametreler uygulansa bile bazen farklı ventilatöre geçişte hastanın klinik tablosu bozulabilmektedir. İstenen sonucun sağlanması için bazen birçok ventilatörün denenmesine gereksinim duyulmaktadır

Evde solunumsal destek tedavisini planlama ekibi:
Ekibi aşağıdaki kişiler oluşturur:
1. Hasta ve ailesi: Grubun en önemli üyeleridir. Özellikle eve gönderilme durumunda bakımla ilgili her kararı hastanın kendisi, eğer bu imkânsızsa ailesi ile birlikte alınmalı ve onlar yönetici durumda olmalıdır.
2. Hekim: Hastanın genel durumunu, solunumsal rezervini ve psikolojik durumunu iyi bilmeli ve hastanın güvenini kazanmış olmalıdır. Hasta ve ailesi tarafından kolaylıkla ulaşılabilmelidir.
3. Hastayı yakından takip eden hemşire: Ekip içinde hekimin en önemli yardımcısıdır. Cihazların kullanımı, ayarlanması, uygulanması ve bakımı konusunda deneyimli, hasta ve ailesine eğitim verebilecek özellikte olmalıdır. Güler yüzlü olmalı ve hastaya güven vermelidir.
Solunum cihazları hakkında genel bilgiler:

Bipap ve cpap her ikisi de solunumun problemi olan hastalarda kullanılan yardımcı solunum cihazlarıdır.

CPAP  (Continuous Positive Airway Pressure)
BIPAP (bilevel positive airway pressure)

Her iki cihaz da mekanik ventilasyon (dışarıdan solunum yardımı)  için kullanılmaktadır. Bu solunum cihazları sadece ALS de değil, daha birçok solunum problemlerinde kullanılır. (Örneğin gece uyku  apnesi (gece uyku sırasında solunum durması) , kronik akciğer hastalıkları gibi)

Amaç, solunum problemi nedeniyle yeterli oksijen alamayan hastalarda mekanik solunum desteği vermektir.
ALS li hastalarda genellikle Bipap tipi solunum cihazı kullanılır. Çünkü hastalar özellikle geceleri spontan solunum (kendiliğinden soluk alıp vermek)  yeteneğini zamanla kaybederler. Bipap cihazları böyle durumlarda otomatik olarak devreye girer. Aynı zamanda hastanın solunum refleksine de cevap verirler. Tüm bu özellikleri taşıyan cihazlara Bipap S/T cihazlar denir.

Bu cihazlar hastaya otomatik olarak solunum yaptırmaktadır.

Mekanik ventilasyon (yapay solunum)  2 yolla uygulanabiliyor:
1- Non-invaziv (maske yoluyla) Dikkat! Yutma problemi başladığında maske ile Bipap dikkatli olmak gerekiyor!
2- İnvaziv (nefes borusuna gırtlak bölgesinden bir tüp takarak) Bu işlem Trakeostomi olarak adlandırılır. Bunun için küçük bir cerrahi işlem yapılır.

Hangi hastada hangi yöntemin uygulanacağına doktor karar verir (nörolog ya da göğüs hastalıkları uzmanı)

ALS li hastalarda genellikle Bipap S/T veya diğer Bilevel Pozitif basınç/volum  sağlayan ventilatörler  veya ev tipi mekanik ventilatör adı verilen değişik solunum modları olan cihazlar kullanılır. Çünkü hastanın rahatlığı için her şey otomatik olarak bu cihazlar ile sağlanır.
Cihazlar, heyet raporu ile Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından ödenmektedir.
Bu cihazlar SGK’ ya tedavi bittikten sonra iade edilmesi gereken cihazlardır.