ALS hastalığı ilerleyici kas güçsüzlüğü ile giden bir hastalık. Zamanla eller giderek becerilerini kaybediyor. Yutma ve konuşma kasları da giderek işlevlerini yitiriyor. Ancak ALS hastalarında genellikle bilişsel yetenekler sağlam kalıyor. ALS hastalarında bellek, algı, düşünme, duyu organları genellikle sağlam kalıyor. Bu durumda yaşayan ALS hastaları çevresi ile iletişim kurmakta güçlük çekmektedir. Yardımcı teknoloji ürünleri ile bu sorun çözülebiliyor.
İletişim konusunda en önemli konu, hastanın istekli olmasıdır. Psikolojik açıdan çevresi ile iletişim kurmaya hazır olmak bazen zaman alıyor. ALS hastalarında ilerleyici kas güçsüzlüğü, iletişim sorunlarına yol açabilir. Bazı hastalarda yazı yazma, bilgisayar kullanma giderek zorlaşır. Bulber belirtilerle başlayan ALS hastalığında ise öncelikle konuşma bozukluğu ortaya çıkar. ALS, omurilik felci, kas hastalıkları gibi hareket sistemi etkilenmiş hastalarının konuşma ve yazma problemi ortaya çıkar. ALS hastalarında göz hareketleri, genellikle sağlam kalır. Hastalarla karşılıklı anlaşabilmek için kullanılan yöntemlerden en ucuz ve pratik olanı bir harf tablosu kullanmaktır. Örneğin alfabe harfleri basit bir A4 kağıdına 5*6 sıralı yazılabilir. Örnek olarak aşağıdaki tabloyu kullanabiliriz.
A B C Ç D E
F G Ğ H I İ
J K L M N O
Ö P R S Ş T
U Ü V Y Z
ALS hastası Mustafa Arslan dostumun düzenlediği iletişim kartını kullanabilirsiniz
 |
| Telsiz kapı zili işe yarıyor. Piyasada var denemeye değer. |
 |
| Bebek Piyanosu |
Düğme, anahtar kullanımı
ALS hastaları, günün birinde tüm fiziksel yeteneklerini kaybederlerse nasıl iletişim kurulabilir?
Bir ihtiyaçları olduğunda nasıl haber verecekler? Gecenin bir saatinde aspirasyon ihtiyacı olduğunu nereden bileceğiz?
Eğer hastamız yüz mimik kaslarını, çene kaslarını, alın kaslarını kullanabiliyorsa veya vücudunda herhangi bir kas bölgesini çok hafif de olsa kasılma hareketi yapabiliyorsa bir elektrik devresini açıp kapatabilir.
Bir alarm zilinin düğmesine basmak bile mümkün değilse nasıl haber verecekler?
Herhangi bir zil butonuna basabilir ise basit kapı zili, telsiz zil kullanılıyor. Kas güçsüzlüğü arttıkça zil butonu daha yumuşak, hassas butonlarla değiştirebilirsiniz.
Laser işaretleyici
Ellerini kullanabilen, konuşamayan hasta iletişimi
http://turkals.blogspot.com.tr/2015/02/ellerini-kullanabilen-konusamayan-hasta.html
http://turkals.blogspot.com.tr/2014/08/illaki-iletisim.html
Bilgisayar kullanmaya yönelik çözümler
ALS veya bazı başka nörolojik hastalıklarda ellerin, el bileği ve parmakların güçsüzleştiği durumlarda bilgisayar kullanmak da zorlaşıyor. Bilgisayar demek bir anlamda iletişim ve özgürlük demek. Özellikle tetraplejik (boyundan aşağısı felçli) hastalarda ve birçok kas hastalığı türlerinde ellerini kısıtlı kullanan hastalar için "Ekran Klavyesi" iletişim için en faydalı çözümdür.
Bilgisayar kullanırken veya yazı yazarken normal klavyeyi kullanamayanlar için ekran klavyesi oldukça kullanışlıdır. Windows ile hazır olarak gelen basit bir "Ekran Klavyesi" mevcuttur. Sadece bir fare tıklaması ile kullanılabilir. Ancak bundan daha fazlası da mevcut.
Konuşma yeteneğini kaybeden hastalar için tüm yukarıdaki çözümlere ek olarak bilgisayarda yazılı metinleri seslendiren konuşma sentezleyici (text-to-speech) yazılımları da mevcuttur. (Örneğin Teknoses, Sestek, gvz programı)
Kelime tamamlama özelliği olan -cep telefonu t9 gibi- bir programları daha hızlı yazabilmek için oldukça yararlı. Bir Amerikan yazılım firması olan www.polital.com ücretsiz bir ekran klavyesi üretmiş. Ancak Türkçe menüleri ve Türkçe kelime listesi mevcut değildi. Beraber bir çalışma ile programı türkçeleştirdik.
Aşağıdaki linkten ücretsiz indirebilirsiniz.
Aşağıdaki linkten ücretsiz indirebilirsiniz.
Click-N-Type EKRAN KLAVYESİ
Önce CNT kurulum dosyasını http://cnt.lakefolks.com/CNTzip.exe indirip kurun, daha sonra Türkçe Dil Paketi eklentisini http://cnt.lakefolks.com/Turkish-Files.exe indirin ve kurulumu tamamlayın.
1- Clikka Mouse Free
https://download.cnet.com/Clikka-Mouse-Free/3000-2094_4-75416087.html
2- Dwell Clicker 2 (30 gün deneme)
https://thinksmartbox.com/product/dwell-clicker/
3- Meta Click
http://yoy.be/metaclick.html
Head-mouse Nedir? (Kafa takip)
Ellerimi kullanamıyorum fakat baş hareketleri ile mouse kontrolu yapmak istiyorum diyorsanız sadece bir webcam yardımı ile bilgisayar kullanabilirsiniz. Aşağıda head-mouse ücretsiz yazılımları bulabilirsiniz.
Ellerimi kullanamıyorum fakat baş hareketleri ile mouse kontrolu yapmak istiyorum diyorsanız sadece bir webcam yardımı ile bilgisayar kullanabilirsiniz. Aşağıda head-mouse ücretsiz yazılımları bulabilirsiniz.
Glassouse gözlük
Baş hareketlerini bilgisayarda mouse hareketine dönüştüren bir sistem. Pc ve Android telefonda kullanılıyor. Bluetooth bağlantısı var.
Smartnav Kamera
Head-mouse donanımları arasında en kullanışlı ürünlerden biri de Smartnav sistemdir. Paket içinde Infrared kamera, yazılım bulunmaktadır. Her türlü ortam ışığında, karanlıkta çalışır. Artık üretilmiyor!
Ücretsiz iletişim yazılımları
Bilgisayar faresini baş hareketleri ile kontrol edebiliyorsanız Gazespeaker Oldukça iyi bir iletişim programı. Head-mouse, smartnav veya Eyetribe gibi kameralarla kullanılabilir. Türkçe seslendirme programı ayrıca satın almak gerekiyor. Teknoses, gvz gibi metin okuyucu programlar piyasada bulunuyor.
Ücretsiz iletişim yazılımları
Bilgisayar faresini baş hareketleri ile kontrol edebiliyorsanız Gazespeaker Oldukça iyi bir iletişim programı. Head-mouse, smartnav veya Eyetribe gibi kameralarla kullanılabilir. Türkçe seslendirme programı ayrıca satın almak gerekiyor. Teknoses, gvz gibi metin okuyucu programlar piyasada bulunuyor.
Göz Bilgisayarı (Eyetracking Sistemler)
Bütün fiziksel hareket yeteneğini kaybeden hastalar nasıl iletişim kurarlar?
Bu durumdaki hastalar bilgisayar kullanabilir mi?
Evet, artık bu mümkün.
Göz kırpma ile kullanılabilen yazılımlar mevcut.
Switch (küçük düğmeler) veya göz kırpma hareketi ile çalışan
HAYDi:Switch
EyeTouch Sistemi için aşağıdaki bağlantıdan bilgi bulabilirsiniz.
Özellikle ALS MNH (Amiyotrofik Lateral Skleroz – Motor Nöron Hastalığı) hastalarında tüm istemli hareketler yitirilse de ilginçtir; göz hareketleri çoğunlukla sağlam kalmaktadır. Sadece göz hareketleri ile iletişim kurmaya hatta bilgisayar kullanmaya yönelik çözümler, eyetracking sistemlerim geliştirilmesi ile kullanılır duruma gelmiştir.
Eyenavigator
Nisbeten ucuz bir göz takip bilgisayarı.
2500€
Türkiye’de satışı var, bilgisayar, ekran, göz izleyici ve yazılım, metin okuyucu paketi olarak satılıyor.
Bilgisayar, monitör tutucu, yazılım, göz izleyici, Türkçe metin okuyucu
Tobii Dynavox
Dünyada eye-tracker konusunda tek isim Tobii firması
Aşağıdaki ürün makul fiyatta (2100 €) Tracker + Yazılım
Türkiye temsilcisi:
Kendin Yap
Tobii 4c, Tobii eyex, Tobii 5 göz izleyici ile çalışıyor (Yurtdışından getiriliyor)
Online alışveriş ile yurtdışından getiriliyor. Gümrük problemi olabilir.!!
223 € (Aralık 2023)
Yazılım ücretsiz, siteden bulabilirsiniz.
Bilgisayardan anlayan birisi kurabilir.
Optikey ücretsiz iletişim yazılımı ile kullanılabilir.
Türkçe Sürümü var, Windows Control, Otomatik mouse Click var.
Ücretsiz göz izleyici yazılımı (Tobii 4c, Tobii 5 ile çalışıyor, yeni sürümü bu izleyicileri desteklemiyor. Önceki sürümü destekliyor)
i5 işlemci Windows 10 /64 bit işletim sistemi varsa göz izleyici yeterli oluyor
Emotiv
http://emotiv.com/
Yardımcı Teknoloji ile ilgili her türlü soru, katkı, öneri için turkals@gmail.com adresime yazabilirsiniz.
Kırık bağlantıları lütfen bildirin.
Kolay gelsin
1 Ekim 2023 Tarihinde güncellendi.
Yararlı Bağlantılar
https://www.senteacher.org/downloads/assistivetechnology/
http://www.ms.com.tr/?page_id=28&lang=tr
https://als.be/en/software-tools
http://www.every90minutes.org/als-technology-guide/
https://turkals.blogspot.com/2014/10/ios-7-switch-control-set-up-single.html
https://turkals.blogspot.com/2012/09/camera-mouse-head-mouse-smartnav-nedir.html
https://turkals.blogspot.com/2016/03/als-hastalarnda-konusma-bozuklugu.html
https://turkals.blogspot.com/2015/02/ellerini-kullanabilen-konusamayan-hasta.html
http://igokhn.blogspot.com/2014/02/als-hastalg-ile-yasamak_16.html