PEG nedir?
Ağızdan yeterli besin alınamayan durumlarda endoskopi yoluyla karına yerleştirilen beslenme tüpüdür
Neden yapılır?
İki üç haftadan daha uzun süre ağızdan besin alınamayacaksa beslenmeyi sağlamak ya da desteklemek amacıyla kullanılır.
Nasıl yapılır?
Katater endoskopla mideye yerleştirilir. İşlemden önce kataterin yerleştirileceği karın bölgesi (göbek üstü) traş edilip antiseptikle temizlenir. Hasta uyutulup boğazı uyuşturulduktan sonra endoskopla mideye ulaşılır. Bu sırada karın duvarında katater ucunun ağızlaştırılacağı yer lokal anestezi ile uyuşturulur,8-10 mm uzunluğunda cilt ve cilt altını ilgilendiren bir kesi yapılır. Bu kesiden bir kılavuz tel mideye gönderilir, klavuz tel üzerinden PEG katateri kaydırılarak mideye yerleştirilir.
İşlem sonunda kataterin mantar kısmı midede, kataterin karın cildinde kalan kısmı dış tespit ile karına tespit edilir.Tüpün uzun olan kısmına kilit ve musluk yerleştirilir.
Hangi malzeme tercih edilmelidir?
Silikon ya da poliüretandan üretilen bütün PEG kateterleri eşit derecede kullanıma uygundur, özel bir marka aranması gerekmez.
Not: ALS hastalarında PEG beslenme desteği uzun süre gerekiyor. Bu nedenle ortalama 6 ay, yılda bir PEG değişimi de gerekiyor. Başlangıçta, yani Peg ameliyatı sırasında balonlu (butonlu) peg seti yerleştirilmesi avantajlı oluyor. Daha sonra peg hortumunda kararma, yıpranma nedeniyle PEG değişimi evde yapılabilir. Doktorunuzdan bilgi isteyiniz, butonlu peg tercih ediniz.
Not: ALS hastalarında PEG beslenme desteği uzun süre gerekiyor. Bu nedenle ortalama 6 ay, yılda bir PEG değişimi de gerekiyor. Başlangıçta, yani Peg ameliyatı sırasında balonlu (butonlu) peg seti yerleştirilmesi avantajlı oluyor. Daha sonra peg hortumunda kararma, yıpranma nedeniyle PEG değişimi evde yapılabilir. Doktorunuzdan bilgi isteyiniz, butonlu peg tercih ediniz.
Ne zaman değiştirilmelidir?
PEG kateterleri için son kullanma zamanı yoktur, işlevsel olduğu sürece kullanılabilir.
Replasman tüpleri (gastrotomi tüpü ve buton) takıldığı tarihten itibaren 6 ay kullanılabilir, süre bitiminde değiştirilmelidir.
Normal beslenmeye engel midir?
Hayır, PEG katateri varken de eğer hekim tarafından yasaklanmamışsa ve yutma zorluğu yoksa ağızdan normal beslenme sürdürülebilir.
Dönüşümsüz bir işlem midir?
Dönüşümsüz bir işlem değildir, normal yutma organları ve mekanizmalarına zarar vermez. Normal yollarla yeterli beslenme sağlanabildiğinde zahmetsizce çıkarılabilir.
Ne yararı vardır?
Herhangi bir nedenle beslenmenin yetersiz kaldığı hallerde günlük besin ve sıvı ihtiyacının doğal bir yolla (mide barsak sistemi) karşılanmasını sağlar.
Zararı var mıdır?
Kataterin yerleştirilmesi sırasında bazen istenmeyen sonuçlar doğabilir. Bunlar;
o Katater yerinde kanama,
o Mide ya da barsak delinmesi,
o Peritonit( karın zarının iltihaplanması) dir.
Karşılaşılan zararlar tedavi edilebilir mi?
Karşılaşılabilen nadir yan etkilerin tamamı ilaçla ya da küçük cerrahi müdahalelerle tedavi edilebilir.
PEG’in uzun dönem komplikasyonları nelerdir?
Uzun vadede görülebilecek yan etkiler;
o Kataterin cilde ağızlaştığı yerde iltihaplanma
o Katater mantarının mideden cilt altına kaçması
o Beslenme tüpünün delinmesi
o Beslenme tüpünün tıkanmasıdır.
PEG işlemi için nasıl hazırlanmalıdır?
Hasta işlemden önce en az 8 saat aç olmalıdır, 6 saat öncesine kadar su içilebilir.
Kan sulandıran ilaçlar (aspirin, plavix, kumadin gibi) işlemden bir hafta önce kesilmelidir, heparin ve kısa etkili heparinler (fraxodi, praxiparin, clexan, vb) işlem günü kullanılmamalıdır. Bu ilaçlar hekim tarafında başka bir tavsiyede bulunulmamışsa işlemi izleyen gün yeniden kullanılabilirler.
İşlemden önceki hafta içinde kanamaya eğilim olup olmadığını araştırmak için tam kan sayımı ve protombin zamanı tayin edilmeli, en geç işlemden bir gün önce ilgili hekim sonuçlardan haberdar edilmelidir. Bu sayede işlem sırasında alınması gerekecek tedbirler önceden belirlenir.
Yerleştirilecek PEG katateri bir gün önce temin edilmelidir.
Varsa karın bölgesindeki tüyler bir gün önce tıraş edilmelidir.
PEG katateri takılacak bütün hastalara işlemden 1 saat önce Co-amoxiclav 1.2 mg intravenöz tek doz olarak verilir.Hastanın ilaç sorgulanması yapılmalı, penisilin allerjisi var ise targosit 400 mg intravenöz tek doz işlemden 1 saat evvel verilmelidir.
PEG bakım ve temizliği nasıl yapılmalıdır?
İlk hafta:
Her gün pansuman yapılır, cilt temizlenip y kompres ile kapatılır
İlk haftadan sonra 2-3 günde bir pansuman yapılır, antiseptikle cilt temizlenip y kompres ile kapatılır.
Temizlikte kullanılan kompresler steril olmalıdır, cilde temas edecek yüzeye dokunulmamalıdır.
Haftada 2-3 defa cilt temizlendikten sonra hekiminizce önerilen antibiyotikli bir pomad kataterin cilde temas ettiği yere sürülmelidir. İlk haftadan sonra yara çevresiistenirse sabunlu su ile de temizlenebilir.
Hasta ne zaman yıkanabilir?
İlk hafta geçtikten sonra yıkanmakta sakınca yoktur. Yıkandıktan sonra iyice kurulanmalı ve pansuman yapılmalıdır. (antiseptik bir solusyonla cilt temizlenip y kompres ile kapatılır).
PEG ile nasıl beslenilir?
Besinler ya geniş ağızlı 60 cc hacminde bir enjektör yardımıyla verilir
Ya da belli bir zaman biriminde belli bir miktar besin verilmek isteniyorsa torbalara koyulan besinler hızı ayarlanabilen infüzyon pompası yardımı ile verilir.
Beslenmeye ne zaman başlanabilir?
PEG katateri takıldıktan 4-6 saat herhangi bir şey verilmez 4 saatten sonra 25 ml su verilmeli, kataterde kaçak yoksa beslenmeye geçilmelidir. Sızıntı yoksa ve izleyen hekimin bir öneride bulunmamışsa saatte 25 mL mama verilerek beslenmeye başlanır. Mama miktarı önerilen günlük besin ihtiyacı karşılanana kadar her 4 saatte bir 25 mL artırılır.
Eğer önerilen besin miktarına ulaşılmadan beslenmeye karşı bir tahammülsüzlük ortaya çıkmışsa ilgili hekimin görüşü alınmalıdır.
PEG yolu ile hangi besinler verilebilir?
Hazır beslenme solüsyonlarından başka öğütülerek (blender yardımıyla ya da ezerek) akışkan bir muhallebi kıvamına getirilmiş bütün normal yiyecekler PEG kataterinden verilebilir.
Besinlerin ılık olmasına özen gösterilmelidir, sıcak yiyecekler tüpte şekil bozukluğuna neden olabilir, çok soğuk besinler tüpü tıkayabilir.
Tanecikli besinler ezilmeden verilmemelidir.
İlaçlar ezildikten sonra sulandırılarak verilebilir.
Besin ne sıklıkta ve ne miktarda verilmelidir?
Hastanın günlük enerji ihtiyacına göre beslenme çizelgesi hazırlanır. Günlük besin ihtiyacı 4 ya da 6 öğün halinde verilir. Öğünler ya enjektörle hızlıca verilir, ya da bir torbaya koyulup yüksek bir yere asılarak 30-40 dakikada yavaş yavaş boşalması beklenir. Daha önce besinin soluk yoluna kaçması nedeniyle zatürre geçirenlerde, bilinen reflü hastalığı olanlarda besinleri asarak daha uzun zamanda vermek tercih edilmelidir. Her beslenmeden sonra mutlaka en az 50 mL hacimde ılık su enjektörler hızlıca verilip tüpün boşalması ve temizlenmesi sağlanmalı ve tüpün üzerindeki kilit kapatılmalıdır.
Beslenmeye başlamanın ilk aşaması tüpün üzerindeki kilidin açılması ve enjektörün yerleştirilmesidir. İlk günlerde yeni mama vermeden önce günde 4 defa midede kalan (rezidü) besin olup olmadığı kontrol edilir. Kalan miktar 200 ml den az ise beslenmeye devam edilebilir.iki beslenme arası 4 saat olmuş ve kalan mama miktarı 200 ml den fazla ise durum hekime bildirilmelidir.
Hasta beslenme sırasında mutlaka en az 30- 45 derecelik bir açı ile oturtulmalı ve beslenme bittikten 2 saat sonrasına kadar yatırılmamalıdır.
Besin güç veriliyor ya da verilemiyorsa sebepler nelerdir, neler yapılabilir?
Tüp katlanmış olabilir; çok dik oturmak tüpün katlanmasına neden olabilir. Önlemek için beslenme sırasında hasta 30-45 derecelik bir eğimle yatırılmalıdır.
Tüp tıkanmış olabilir; iyi ezilmemiş ya da soğuk besinler tüpü tıkayabilir. Bu durumda enjektöre 30 dereceye kadar ısıtılmış su doldurulup basınçla vermeye çalışınız.
Tüp gömülmüş olabilir; bu durumda tüpün çıkarılıp değiştirilmesi gerekir. Hekime başvurulmalıdır.
PEG ağrı yapar mı?
PEG katateri İlk takıldığı gün işleme bağlı basit ağrı kesicilerle geçen ağrı olabilir. Sonraki günlerde karın kaslarının zorlanması kısa süreli ağrıya neden olabilir. Sürekli ağrı hekime başvurmayı gerektirir.
PEG yerinde sızıntı olur mu?
PEG yerinde 8 mm’den küçük kızarıklık alanı ve beyaz- sarı renkli akıntı normal sayılır.
PEG tüpünün altına yerleştirilen y kompresin günün sonunda ıslanması normal karşılanmalıdır.
Sarı – yeşil renkli ve kokulu akıntı varsa ya da kızarıklık 8 mm den daha genişse hekime başvurulmalıdır.
PEG yolu ile beslenmenin ne gibi sakıncaları olabilir, nasıl tanınır?
PEG yolu ile beslenmenin en sık görülen ve en çok çekinilen yan etkisi besinlerin soluk yollarına kaçarak zatürreye neden olmasıdır. Bu durumda hastada hırıltılı solunum, yüksek ateş, öksürük, balgam çıkarmak, nefes darlığı gibi belirtiler ortaya çıkar. Yaygın zatürrelerde hastanın akciğer fonksiyonları da kısıtlıysa ellerde, dudaklarda, dilde morarma görülebilir. Vakit geçirmeden hekime başvurulmalıdır. Bu korkulan yan etkiden kaçınmak için midenin boşaldığından emin olmadan yeni besin verilmemesi ve beslenme sırasında ve sonrasında hastanın oturtulması çok önemlidir.
Rastlanabilecek diğer yan etkilerden biri kan şekerinde yükselmedir. Yüksek oranda karbonhidrat içeren besinler kullanılıyorsa yatkınlığı olan kimselerde görülebilir. İdrar miktarının artması uyarıcı olmalıdır.
Su ve tuz dengesinde bozukluklar ortaya çıkabilir. Vücutta şişmeler, ya da deride pörsüme, çok ya da az idrar yapma, uyuklama, halsizlik gibi belirtileri olabileceği gibi sadece kan tetkikleri ile anlaşılabilir.
Bir diğer yan etki ishaldir. En sık rastlanan nedenler kullanılan beslenme ürününün osmolaritesinin yüksek olması, içinde sorbitol olan besinler verilmesi, kullanılan diğer bazı ilaçların yan etkileridir. Eğer yüksek ateş, dışkıda kan sümük gibi belirtiler yoksa yapay tatlandırıcılardan kaçınmak ve beslenme ürününü ½ - 2/3 oranında sulandırmak işe yarayabilir. Ateş ya da kanlı ishal varsa, ya da bu tedbirlere rağmen ishal devam ediyorsa ilgili hekim haberdar edilmelidir.
Bazen de hasta bulantı hissinden yakınır. En sık nedeni midenin geç boşalmasıdır. Bu durumda beslenme aralıklarını açmak, bir defada verilen besin miktarını azaltmak, beslendikten sonra hastayı en az 2 saat dik durumda oturtmak denenebilir. Devam eden bulantılarda yine ilgili hekim bilgilendirilmelidir.
PEG ne zaman değiştirilmelidir?
o PEG kateteri delinirse
o Ciltte tedaviye dirençli enfeksiyon gelişirse
o PEG katateri gömülürse
o PEG kateteri besin vermeyi güçleştirecek kadar şekil değiştirirse değiştirilmelidir.
PEG katateri nasıl çıkarılır?
Kataterin türüne göre ya endoskopi işlemi yapılarak ya da karın duvarından
çekilerek çıkarılır.
PEG kateteri çıkarıldıktan ne kadar sonra yeniden beslenmeye başlanabilir?
PEG katateri çıkarıldıktan 2 saat sonra ağız yoluyla normal beslenmeye başlanabilir.
PEG kateteri çıkarıldıktan ne kadar sonra banyo yapılabilir?
Yirmidört saat sonra banyo yapmakta sakınca yoktur.
Marmara Üniversitesi Gastroenteroloji Enstitüsü Başıbüyük 34840/ Maltepe- İstanbul
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder