Bu site, hastalıkla ilgili bir haber ve bilgilendirme sitesidir. Tıbbi tavsiye, teşhis veya tedavi yerine geçmez. Tıbbi bir durumla ilgili sorularınız için her zaman doktorunuzun tavsiyesine başvurun.
Dr. Alper Kaya
Kış öncesi jeneratörlerinizin bakımlarını yapmayı unutmayın arkadaşlar.
1- Çalıştırmadan önce mutlaka yağını kontrol edin,eksik ise tamamlayın.
2- Mutlaka 7-10 gün arasında 5 dakika çalıştırın,
3- Mutlaka kapalı bir ortamda muhafaza edin,balkonda,bahçede soğukta nemde bırakmayın. Çalıştıracağınız zaman balkon, açık havada olmalı.
4- Jeneratörü 4 saatten fazla çalıştırmayın,1-2 saat dinlendirin.
5- Oksijen konsantratörünüzü jeneratöre bağlamak pek tavsiye edilmiyor,o yüzden elinizde en azından 5 litre,ufak olanlardan oksijen tüpünüz olsun.Elektrik kesintilerinde o şekilde devam edersiniz.Taşıması ve dolumu daha kolay olduğu için 5 litre öneriyorum.10 litre olanlar başa bela olabiliyor.
6- Elektrik dalgalanması olma ihtimaline karşıda "regülatör" ile kullanmak ideal çözüm.
7- UPS (kesintisiz güç kaynağı" ve jeneratör ikilisi en ideal yöntem ama,herkeste UPS yok maalesef.
8- Güçlü bir UPS sisteminiz olursa jeneratör açmanıza pek gerek kalmıyor,uzun saatler solunum cihazı,aspire cihazı,havalı yatağı çalıştırabiliyor.Ve maalesef SGK bizlere hiç yardımcı olmuyor...
Bazı arkadaşların solunum cihazlarını gördüğümde "hastaya hava yollayan" kısımda filtre olmadığını görüyorum.
Mutlaka o kısımda ince olan bakteri filtelerinden takılı olmalı.
Resimde gördüğünüz kirli filtre 72 saat orada takılı ve ne hale gelmiş görüyorsunuz.
Bütçeniz el veriyorsa 24 saatte 1 değiştirmekte fayda var. Ben 2 günde 1 değişim yapıyorum.Bazı solunum cihazları daha da geç karartma yapabiliyor filtrede, artık siz kendiniz kararmaya başladığını görünce değişim yaparsınız.
2.Konu ise; Eğer "Isıtıcı nemlendirici" kullanmıyorsanız mutlaka solunum devresi ve deve boynu (Kateter mount) arasına "HME filtre, kalın olanlardan" takın, nemlendirme etkisi yapması için.
Deve boynu ve HME filtre için değişim süresininde en fazla 3 gün olması gerektiğini düşünüyorum. Bütçe sıkıntı değilse,her gün değişim olsa ne güzel olur tabi.
WASHINGTON (AP) — Becky Mourey, Lou Gehrig hastalığı için deneysel bir ilacı onaylaması için iki yıl boyunca Gıda ve İlaç Dairesi'nin (FDA) kapısını aşındırdı.
Hasta savunucuları nihayet bir sonuç alana kadar Relyvrio'yu savunmak için Kongre üyelerine ve sağlık düzenleyicilerine gitti .
Eylül ayında Relyvrio, ABD'de ALS için onayla üçüncü ilaç oldu. Ancak birkaç ay önce Relyvrio'nun onayını kutlayan hastalar ve doktorlar, şimdi ABD sağlık sisteminin getirdiği engellerle mücadele ediyor.
Onların serüveni, özel ilaçların artan maliyeti ve sigorta şirketlerinin onları denemek ve kontrol etmek için yarattığı karmaşık sistemleri hakkında bir ders niteliğindedir.
Sigorta kapsamına sahip hastalar, ilaç üreticisi Amylyx Pharmaceutical tarafından belirlenen yıllık 158.000 $ fiyat etiketinin sigorta gecikmelerini veya reddini ve bazen de cepten yapılan fahiş harcamaları körüklediğini söylüyor
Mourey'nin sigortacısı başlangıçta Relyvrio'yu sigortalamayı reddetti, ancak yedi hafta sonra çevrimiçi baskıdan sonra - Mourey ve diğer ALS savunucularının sosyal medya gönderileri de onucunda geri döndk zorunda kaldı.
Eski bir müzik öğretmeni olan ve artık göz izleyici bir konuşma bilgisayarı kullanarak iletişim kuran 58 yaşındaki Mourey, "Amylyx'in fiyatı çok yüksek" dedi. "Fiyatı yarıya indirebilirler ve yine de büyük bir kâr elde edebilirler."
Relyvrio sigortalı olduğu zaman bile, bazı hastalar ayda 1.000 ila 4.000 ABD Doları arasında ek ödeme yapmak zorunda kalacaklar.
Bu hastalardan farklı olarak Mourey'ler, şirket tarafından yönetilen Medicare ve Medicaid kapsamının bir kombinasyonu nedeniyle ek ödemelerden muaf tutuldu.
Bazı ALS hastaları özel planlar tarafından karşılanırken, diğerleri Medicare gibi programlar aracılığıyla devlet tarafından sigorta kapsamına alınmıştı.
Her iki durumda da, hastalar ve doktorları, sigortacılar pahalı yeni bir tedavi için ödeme yapmadan önce durumlarını belgelemek için külfetli gereksinimlerle karşı karşıya kalabilir. Ek olarak, birçok sigorta şirketi hastalardan eczane maliyetlerinin bir yüzdesini ödemelerini ister. Pek çok ilaç üreticisinin tedavisi zor hastalıklar için onaylanan ilaçlar için şu anda 100.000 dolardan fazla ücret talep etmesiyle, %5'lik bir katkı payı bile karşılanamaz hale gelebilir. Eğilim, ilaç endüstrisini ABD'de giderek daha fazla popüler olmayan bir hale getirdi.
İlaç üreticileri, fiyatlarının FDA onayını almak için gereken maliyetli klinik araştırma yıllarını yansıttığını söylüyor.
Amylyx, Relyvrio kapsamındaki gecikmelerin normal olduğunu çünkü birçok sigorta şirketinin ilaç için poliçelerini yazmaya devam ettiğini söyledi. Şirket ayrıca, sigortasız kişilere ilacı ücretsiz olarak sağlamak ve yardım almaya hak kazananlar için ek ödemeleri karşılamak için çok sayıda program olduğunun altını çizdi.
Relyvrio'nun fiyatını etkileyen sorunlar, uzun süredir ABD sağlık maliyetlerini yükseltmekle suçlanan endüstri uygulamalarını öne çıkarıyor: ilaç üreticileri, eski bileşenlerin yeni kombinasyonlarının patentini alabilir ve ardından piyasanın katlanacağı fiyat ne olursa olsun talep edebilir.
Sigortacılar, ekstra inceleme engelleriyle yanıt verdi. Bu gecikmeler, yürüme, konuşma ve yutkunma gibi aylık fonksiyon kaybıyla ölçülen ALS hastalarına ağır bir yük getirir
Massachusetts, Hopkinton'daki evlerinde karısına tam gün bakan Jim Mourey, "Bu çok sayıda ret mektubu almak sadece stresli ve ağırlaştırıcı" dedi.
Relyvrio, iki eski bileşeni birleştiren toz bazlı bir formülasyondur: karaciğer bozuklukları için reçeteli bir ilaç ve geleneksel Çin tıbbında kullanılan ve Amazon.com'da günlük arzı yaklaşık 1 ABD doları olan bir takviyedir.
Sigortacılar, tıbbi kullanım için onaylanmadığından ALS hastalarının reçeteleri için genellikle ödeme yapmazlar. Ancak bazı hastalar, bunu karşılamak için planlarını yaptı veya özel eczanelerde ayda 600 dolardan daha düşük fiyatlı sürümler buldu. Bu, bazı hastaların iki bileşenini ayrı ayrı alarak yeni ilaca ulaşmanın bir yolunu buluyor.
Analistler, Relyvrio'nun 2024 yılına kadar Amylyx için yıllık 450 milyon dolarlık satış elde etmesini bekliyor. Bu ilaç, şirketin ilk ürünü.
İlaç fiyatlandırmasını analiz eden bir grup, Relyvrio için adil bir fiyatın yılda 9.100 ila 30.700 dolar arasında olacağını söyledi . İlaç, hasta anketlerine dayalı olarak ALS'nin ilerlemesini yavaşlatmada bir miktar etkinlik gösterdi. Amylyx, hayatta kalma süresini uzatıp uzatmadığı ve etkinliği hakkında uzun süredir devam eden soruları yanıtlamak için daha büyük bir çalışma yürütüyor .
63 yaşındaki Layne Oliff, Medicare planından teminat isteyip istemeyeceğine henüz karar vermedi. Federal program kapsamında, cepten maksimum değerine ulaşmadan önce Relyvrio için muhtemelen 7.400 $ ek ödeme borcu olacaktır. Bu, 600 doların üzerindeki aylık hastalık destek ücretlerinin üstünde.
AB Science'ın ajansın işe devam etmesi için eksiklik bildirimini yanıtlaması için 90 günü var
Health Canada, amyotrofik lateral skleroz (ALS) için potansiyel bir ek tedavi olan masitinib ilacına onay vermek için verileri incelemeye devam ederken, ilaç hakkında daha fazla bilgi istedi. Health Canada tarafından yayınlanan eksiklik bildirimine yanıt vermek için Masitinib'in geliştiricisi AB Science'ın 90 günü var.
Masitinib, ALS'de iltihaplanmaya neden olan belirli bağışıklık hücrelerinin işlevi için gerekli olan bir enzim olan tirozin kinazın aktivasyonunu bloke eden oral bir ilaçtır. Bu hücreleri baskılayarak, tedavinin hastalığın ilerlemesini yavaşlatması ve ALS semptomlarını hafifletmesi bekleniyor.
Tedavinin ikinci kez şartlı onay için hazır olduğuna dair benzer bir başvuru, Avrupa Birliği'nde inceleniyor.Kabul edilirse ilaç, Avrupa'da Alsitek markası altında satılacak.
Başvurular, 48 hafta boyunca (yaklaşık bir yıl) Rilutek (riluzol) ile kombinasyon halinde iki doz masitinib'i bir plaseboya karşı test eden AB10015 Faz 2/3 klinik çalışmasından (NCT02588677) elde edilen verilerle destekleniyor.
Çalışmaya 394 ALS hastası alındı.
Sonuçlar, masitinib'in yüksek dozunda (4,5 mg/kg) artı Rilutek'in hastalığın ilerlemesini önemli ölçüde yavaşlattığını — %27 oranında — "normal" hastalık ilerlemesi olarak tanımlanan, aylık ALSFRS-R düşüş oranının 1,1 puandan az olarak tanımlandığı, Tek başına Rilutek ile kıyaslandığında denemenin ana etkinlik hedefini karşılıyor
Daha hafif hastalığı olan hastalara verilen bu kombinasyon aynı zamanda sağkalımı iki yıldan fazla uzatarak ölüm riskinde %44'lük bir azalmaya karşılık geldi.
AB19001 (NCT03127267) adlı bir Faz 3 denemesi, bu sonuçları daha büyük bir ALS hasta grubunda doğrulamak için devam etmektedir: son iki yıl içinde teşhis edilmiş, hafif ila orta derecede işlevsel bozukluğu olan 495'e kadar yetişkin katılımcılar, yaklaşık bir yıllık deneme süresi boyunca her biri Rilutek ile kombinasyon halinde verilen 4,5 mg/kg dozda masitinib, 6 mg/kg masitinib veya bir oral plasebo grubuna rastgele atanmıştır.
Kalple ilgili yan etki endişeleri nedeniyle bir duraklamanın ardından, kalp sağlığının daha yakından izlenmesini içeren protokol değişiklikleriyle hasta kaydı yeniden başladı. Faz 3 denemesinin ana hedefi, masitinibin hastalığın ilerlemesini yavaşlatıp yavaşlatamayacağını belirlemektir; ikincil ölçümler arasında yaşam kalitesi, solunum fonksiyonundaki ve kas gücündeki değişiklikler ve hayatta kalma yer alır.
Bu çalışmanın Aralık 2023'te sonuçlanması bekleniyor.
Son günlerde tv ve sosyal medyada ALS hastalığını tedavi ettiğini iddia eden bir şahıs görüyoruz. Bu şahıs Türkiyede yaşayan als, otizm, alzheimer gibi çaresiz hastalara bir sözde tedavi pazarlıyor. Üstelik devlet televizyonu bile buna alet oluyor. ALS hastalığı ile ilgili bu sözde tedavinin hiçbir bilimsel dayanağı yok.
Uzak durun!
Maddi durumunuz iyi ise bir ALS hastamızın elektrik faturasını ödeyin, çocuğuna burs verin, bir bilgisayar hediye edin.
ALS (Amiyotrofik Lateral Skleroz) gibi henüz nedeni ve tedavisi bilinmeyen hastalıklarla yaşayanlar için "umut" çok önemli. Yaşamda bugünü yarına bağlayan umuttur.
Tedavisiz bir hastalık ile yaşarken her bilgi kırıntısında şifa arıyoruz.
Bu durumdaki bizler haliyle suistimallere açık bir grubuz
Hasta, yakını, eczacı, bitkisel ürün satıcıları, medikal firmalar pek çok ürün pazarlıyor. Televizyon, sosyal medya, aktarlar, marketler eczaneler hatta doktor!lar, ilaç olmayan ürünleri pazarlıyorlar.
Dileyen dilediği yolu seçebilir. Burada yıllardır benzer öyküleri okuyor, paylaşıyoruz. Yeni teşhis almış hastalar veya yakınları çaresizlik içinde şifa arıyorlar. İlk kez duyduğu her tedavi haberinde doğal olarak heyecanlanıyorlar. Bunları çoğumuz deneyimledik, umut bağladık. Umutsuz yaşanmıyor..
Bir tedavi yöntemi konusunda karar vermeden önce şunları dikkatle gözlemlemenizi öneririm:
1- Tedavi pahalı mı?
Muhtemelen yarar görmezsiniz. Çünkü dünyanın sayılı zenginleri arasında da ALS hastaları var. Bu tür çok pahalı sunulan tedaviyi satın alacak insanlar var. Ne yazık ki iyileşen varlıklı bir ALS hastası yok.
2- El altından mı sızdırılıyor? Yeraltı, merdiven altı mı?
Lütfen 1 numarayı okuyun.
3- Ben para pul istemem Allah rızası için yardımcı olabilirim diyen kimseler:
Halk arasında otçu, otacı, ırıklayıcı, şifacı, şifa ocağı gibi geleneksel yöntemler binlerce yıldır denenmiştir. Pek çoğu, çaresizlik içinde olan hasta boş dönmesin, umudu kırılmasın diye bildiklerini uygular. Huzur bulabilirsiniz ama iyileşen, şifa bulmuş ALS hastası olmaz.
4- Allah bana yetenek verdi, ben bu işin sırrını göklerden aldım diyen kimseler:
Muhtemelen akıl hastasıdır. Size vereceği zarardan bihaber, kendisinde insanüstü yetenekler olduğuna inanır, inandırır. Zaman, iş güçten olursunuz. Dikkat edin müridi olmak işten bile değildir. Hoca uçmaz müridi uçurur derler.
5- Ben bu işi Uzakdoğu’da öğrendim. Ustalarım Budist, Şintoist, Taoist, Falun Dafa, şifacı, holistik healer vs. diyenler çok ilgi çekerler. Modern insanın klasik tıp içinde sıkışmış olduğu söylemi ile başlarlar. Yeni bir ruhsal yolculuk vaadiyle profesyonelce sizi yönetirler. Paranın önemsizliğinden dem vurup kendileri zengin olurlar. Zaman ve paranızdan ve hatta inancınızdan olursunuz. Bu grupta da dikkat edin müridi olmak işten bile değildir.
6- Her şeyin kutsal kitaplarda yazdığını, iyi bir inanan olursanız hastalığınızın şifasını bu yolla bulabileceğinizi telkin edenler vardır. Bu tür yolculukta ruhsal açıdan acılar, travmalarla dolu bir yoldan gidilir. Bedensel iyilik olmasa da iyi bir münzevi yaşam sürdürülebilir. Yalnızlaşma ve gerçek dünyadan sevdiklerinizden kopma riski çok yüksektir.
7- Hiçbir dini veya felsefi dayanağı olmayan bazı kerameti kendinden menkul hoca lakaplı fırsatçılar, "sende nazar var, büyü var, malında haram var, eşin sana kötülük yapıyor, düşmanların var" vs. gibi telkinlerle olaya el koyar. Son kuruşuna kadar acımasızca elinizden alırlar. Hastanın aklı başında, sağduyu sahibi yakınlarını hastayla görüştürmez, inanılmaz senaryolar yazar ve inandırırlar. Hasta ve yakınları büyük bir karanlığa düşerler. Bazen hasta, giderek yalnızlaşır, yoksullaşır.
8- Her derde deva tedaviler: Lazer, quantum, son teknoloji, nasıl çalıştığı belli olmayan, etki mekanizması belli olmayan, gerçekten işe yaradığına inanmış ve inandırıcı yöntemler kullanan, insan vücudunu bilmeyen, saygı duymayan sözde tedavi öneren şahıslar. Elinde çekiç olan her yerde çakılacak çivi ararmış.
ALS öyle bir hastalık ki bütün yolları kişisel olarak deneyecek vakti, fırsatı vermiyor.
Bilimsel metodoloji, elimizdeki en güvenilir rehber.
Mutasyon; DNA dizilerinde (“Genom”), meydana gelen kalıtsal değişiklerdir.
• Mutasyon; gen ürünü olan protein yapısında değişikliğe ya da o proteinin hiç yapılmamasına neden olabilir.
• Mutasyon; hücre veya organizmada kısmi bozukluklara neden olabilir.
Genom nedir?
Genom, bir kalıtım birimi. Bir organizmanın kalıtım materyalinde bulunan genetik şifrelerin tamamını simgeler. Bir canlının gen ve kromozomlarındaki “genetik materyale” verilen addır.
Mutasyona uğramış organizma ya da hücreye MUTANT denir.
Görünüş, fizyolojik işlemler veya davranışlardaki farklılıklar ile yabani=mutasyona uğramamış organizmalardan ayırt edilirler.
Deoksiribo nükleik asit veya kısaca DNA, tüm organizmaların ve bazı virüslerin canlılık işlevleri ve biyolojik gelişmeleri için gerekli olan genetik talimatları taşıyan bir nükleik asittir. DNA’nın başlıca rolü bilgiyi uzun süre saklamasıdır. Protein ve RNA gibi hücrenin diğer bileşenlerinin inşası için gerekli olan bilgileri içermesinden dolayı DNA; bir kalıp, şablon veya reçeteye benzetilir. Bu genetik bilgileri içeren DNA parçaları gen olarak adlandırılır. Bazı DNA dizilerinin yapısal işlevleri vardır (kromozomların şeklini belirlemek gibi), diğerleri ise bu genetik bilginin ne şekilde (hangi hücrelerde, hangi şartlarda) kullanılacağının düzenlenmesine yararlar.
DNA nedir?
DNA’nın çift sarmal omurgası boyunca bazların (Adenin- timin- guanin -sitozin) oluşturduğu dizi, genetik bilgiyi kodlar. Protein sentezi sırasında bu bilgi, genetik kod aracılığıyla okununca proteinlerin amino asit (Proteinlerin yapıtaşları) dizisini belirler. Bu süreç sırasında DNA’daki bilgi, DNA’ya benzer yapıya sahip başka bir nükleik asit olan RNA’ya kopyalanır. Bu işleme transkripsiyon denir.
Hücrelerde DNA, kromozom olarak adlandırılan yapıların içinde yer alır.
RNA nedir?
Ribonükleik asid (RNA), bir nükleik asittir, nükleotitlerden oluşan bir polimerdir. Her nükleotit bir azotlu baz, bir riboz şeker ve bir fosfattan oluşur. RNA pek çok önemli biyolojik rol oynar, DNA’da taşınan genetik bilginin proteine çevirisi (translasyon) ile ilişkili çeşitli süreçlerde de yer alır. RNA tiplerinden olan mesajcı RNA, DNA’daki bilgiyi protein sentez yeri olan ribozomlara taşır, ribozomal RNA ribozomun en önemli kısımlarını oluşturur, taşıyıcı RNA ise protein sentezinde kullanılmak üzere kullanılacak aminoasitlerin taşınmasında gereklidir. Ayrıca çeşitli RNA tipleri genlerin ne derece aktif olduğunu düzenlemeye yarar.
Kromozom nedir?
Kromozom, (Yunanca, chromos (renk), soma (vücut)); DNA’nın “histon” proteinleri etrafına sarılmasıyla, yoğunlaşarak oluşturduğu, canlılarda kalıtımı sağlayan genetik birimlerdir. Kromozomlar mikrometre boyutunda olup elektron mikroskobu ile görüntülenebilmektedirler.
Hücre, bitkisel ya da hayvansal her türlü yaşam biçiminin en küçük birimidir. Her hücre bir sitoplazma ve çekirdekten meydana gelir. (Prokaryot canlılar hariç) Kromozomlar hücre çekirdeği içinde bulunurlar ve ipliksi yapıdadırlar. Kromozomlar, molekül yapıları çok iyi bilinen DNA (deoksiribo nükleik asit) zinciri ile histon denilen protein zincirinden oluşur. DNA zincirleri de özgül proteinleri sentezlemekle görevli gen adı verilen birimlerden oluşur.
Kromozomlar, İ, V, J harfleri gibi biçimlerde görünür ve boyutları mikronla ölçülür. Kromozomların sayısı canlı türlerinde değişiklik gösterir. Örneğin sirke sineğinde 8, kurbağada 26, farede 42, köpekte 78 kromozom vardır. İnsanın kromozom sayısı ise 46’dır. 22’si çift otozom kromozomdur. İnsan hücresinde 1 çift de eşeysel kromozom bulunur ve toplam sayı 46 eder. Eşey kromozomları kadınlarda XX, erkeklerde XY dir.
Kromozomlardaki bir değişikliğin mikroskopta görülebilmesi için en az 3 milyon nükleotitlik bir kısmın değişmesi gerekir, daha küçük değişiklikler ancak moleküler genetik yöntemlerle incelenebilir.
Mutasyon Nasıl Gelişir?
Mutasyonlar iki şekilde ortaya çıkabilir:
1. Spontan (kendiliğinden)
2. İndüklenebilir (yapay- yönlendirilmiş)
DNA replikasyonu (aynı kopyadan çoğaltma) sırasında düşük oranlarda pürin veya pirimidin bazlarında meydana gelen değişiklerden kaynaklanır.
• Çoğu DNA tamir mekanizmaları ile kaldırılır.
• Tamir olamayanlar Mutasyonlar olarak ortaya çıkar.
• Mutasyon, DNA tamir mekanizmasındaki yetmezlik sonucudur.
İndüklenebilir mutasyonlar
• Hücre veya organizmanın çevresel koşullardan etkilenmesi sonucu DNA da ortaya çıkan yapısal değişiklerdir.
• Mutajenlerle mutasyon olasılığı 10-2 ye kadar iner
Mutajenler
• Fiziksel (U.V ışınlar, İyonizan ışınlar, Manyetik alan, Sıcaklık)
• Kimyasal (kanserojen ajanlar örn; aflotoksin-B1, nitröz asidi, Alkilleyici ajanlar)
DNA (deoksiribonükleikasit)
Genetik şifreleri içerir. Canlılarda her hücrenin çekirdeğinde DNA bulunur.
Genetik şifreler 4 baz proteinin kombinasyonlarından oluşur.
Adenin, Sitozin, Guanin, timin (bazı durumlarda Urasil)
Bu moleküller, DNA çift sarmalında belli bir sıra ile karşılıklı olarak bağlanırlar (Adenin-Timin) ve (Sitozin-Guanin)
Bir hücre, ne görev yapacağı konusunda DNA sarmalındaki şifrelerden bilgi alır.
Bir hücre çoğaldığı dönemde DNA sarmalı da kendisinin bir kopyasını oluşturur. Yeni hücre, önceki hücrenin tam bir kopyasıdır ve aynı görevi yapmaktadır.
Bazen DNA kopyasını oluştururken kopyadaki dizilim (Adenin, Sitozin, Guanin, timin) bozulabilir. Bu durumda yeni oluşan hücrede de bazı görevler yapılamaz.
Mutasyon Tipleri
1 Gen Mutasyonları
2 Kromozom Mutasyonları (yapı ve sayı değişimi) (büyük ölçekli Mutasyonlar)
Gen Mutasyonları
• Tek baz değişimleri
** Yanlış eşleşme
** Anlamsız mutasyon
** Sessiz mutasyon
Kromozom Yapı-Sayı Değişikliği Mutasyonları
** Nükleotid Katılım veya Çıkarım mutasyonları
** Duplikasyonlar
** Translokasyonlar
Somatik – Germ hücre Mutasyonları
• Somatik mutasyonlar
Somatik hücrelerde (örn; Kemik iliği, karaciğer vs.) ortaya çıkan mutasyonlar
* hücre hasarına,
* kanser hücresi oluşumuna,
* hücre ölümüne neden olabilir
Somatik mutasyonlar oluştuğu hücre ile sınırlıdır ve döle geçiş yapmaz
Germ hücre mutasyonları
Gametlerde ortaya çıkan mutasyonlardır ve dölden döle geçiş gösterir
DNA TAMİRİ
• DNA molekülünün yapısında meydana gelen bir değişiklik şifrelerinde değişikliğe yol açacağından hatalı protein üretilmesine, çeşitli mutasyonların, farklı fenotipler veya hastalıkların ortaya çıkmasına neden olur.
DNA molekülünün içerdiği bilginin değişmeden aktarımı-devamlılığı için, replikasyon sırasında veya çevresel faktörler ile DNA da oluşan hatalar bir seri enzim tarafından düzeltilir.
DNA da oluşan hasarlar iki şekilde olabilir
• Replikasyon sırasında
• Çevresel etkilerle
**Fiziksel (UV ışınları veya radyasyon)
**Kimyasal ajanlar
• Her iki etkiyle de ortaya çıkabilecek hatalar
DNA’nın baz yapısında bir değişim veya yapısında ortaya çıkan bir değişim şeklinde olabilir.
DNA üzerindeki hasarlı bölgeler 3 mekanizma ile düzeltilir;
1- Hatalı eşleşmenin tamiri ile
2- Baz çıkarımı ile
3- Nükleotid çıkarılması ile
DNA tamir sendromları
• DNA tamir mekanizmasındaki yetersizlik veya eksiklikler insanda önemli kalıtsal hastalıklara yol açar.
• Tamir mekanizmasına katılan enzim veya proteinlerin gen defektlerine bağlı olarak insanda otozomal resesif kalıtım gösteren DNA tamir sendromları vardır.
Gen Nedir?
Bir gen, kalıtımın en basit fiziksel ve fonksiyonel birimidir. Adenin (A), Timin (T), Guanin (G) ve Sitozin (C) isimleriyle bilinen 4 harften oluşan genetik kod, farklı şekillerde bir araya gelerek genleri oluştururlar. Genetik bilimindeki kelimeler her zaman 3 harfli kelimelerden oluşur ve bu kelimeler bir araya gelerek karmaşık cümleler inşa edebilirler.
Genlerden üretilen proteinler, bir organizmanın neye benzeyeceğini, nasıl davranacağını, ne tür hastalıklara yatkın olduğunu ve daha nice bilgiyi içerir. Bu bilgi, nesilden nesile aktarılabilir ve bu süreçte değişir. Bu genetik aktarıma “kalıtım”, nesiller içerisinde genlerin dağılımında meydana gelen değişime ise “evrim” denir.
SOD1 nedir?
Süperoksit dismutaz 1 veya hSod1 olarak da bilinen süperoksit dismutaz [Cu-Zn], insanlarda kromozom 21’de bulunan SOD1 geni tarafından kodlanan bir enzimdir. SOD1, insanda bulunan üç süperoksit dismutazından biridir. Apoptoz (hücre ölümü), ailesel Amyotrofik lateral skleroz ve Parkinson hastalığında rol oynar.
SOD1 Geni Nedir?
SOD1 geni vücuttaki hücrelerde oldukça fazla bulunan “süperoksit dismutaz” enziminin üretimi için gerekli talimatları sağlar. Bu enzim bakır (Cu) ve çinko (Zn) moleküllerine bağlanarak süperoksit radikal denilen oldukça toksik olan yüklü oksijen moleküllerini yıkar ve etkisiz hale getirir. Bu oksijen molekülleri vücutta düzenli olarak oluşur ayrıca hücrelere zarar vermemesi için etkisiz hale getirilmek zorundadırlar.
Genin Diğer İsimleri
ALS1
Cu/Zn süperoksit dismutaz
SOD1 Geninde Genetik Değişikliklerle İlişkili Hastalıklar
Amyotrofik Lateral Skleroz
SOD1 geninde; ilerleyen kas zayıflığı, kas kütlesi kaybı, hareket kontrol yeteneğinde azalma ile karakterize en az 200 kadar mutasyon tespit edilmiştir. Bu mutasyonların çoğu “süperoksit dismutaz” enzimini kodlayan proteindeki bir aminoasidin değişmesiyle oluşur.
Amerikan halkının yarısında SOD1 geninde enzimin 5.bölgesinde Ala5Val ya da A5V olarak yazılan “Alanin” aminoasidi yerine “Valin” aminoasidinin geçtiği belirli, spesifik bir mutasyon tespit edilmiştir. A5V mutasyonunun neden olduğu ALS hastalığında diğer tip mutasyonlarla karşılaştırıldığında kısa yaşam süresi göze çarpmaktadır.
ALS hastalığı, kas hareketlerini kontrol eden motor nöronların dejenerasyonuyla karakterize bir hastalıktır. Bu nöron hücrelerinin neden SOD1 genindeki mutasyonlara karşı bu kadar duyarlı oldukları halen çözülememiştir. Araştırmacılar hücredeki değişen enzimin motor nöronlarının ölmesine sebep olduğunu düşünüyor.
Bu olasılıklar arasında; zararlı süperoksit radikallerinde bir artış, diğer tipteki toksik radikallerin üretiminin artması, hücre ölümünün artması veya hücreler için toksik olabilen yanlış katlanmış süperoksit dismutaz kümelenmelerinin birikmesi yer alır.
Amyotrofik lateral skleroz (ALS) hastalarının yaklaşık %5-10’unda ailevi geçiş mevcutken, geri kalan olgular sporadiktir. Ailevi ve sporadik olguların klinik bulgularında belirgin bir farklılık yoktur. Ailevi olgularda daha sık olmak üzere, ALS hastalarında belirli genlerde bozukluk olabileceği tespit edilmiş durumdadır. Bu genlerden biri SOD1’dir ve bu genin mutasyona uğraması sonucu meydana gelen ALS, tüm ALS olgularının yaklaşık %2’sini oluşturmaktadır.
Yapılan genetik çalışmalarda ALS gelişiminde 20’den fazla genin etkili olabileceği gösterilmiştir. Amiyotrofik lateral skleroza neden olan genler arasında süperoksit dismutaz 1 (SOD 1) en fazla mutasyona uğrayan genlerden bir tanesidir ve sporadik ALS vakalarının yaklaşık olarak %7’sinden, ailesel ALS vakalarının ise%12-13’ünden sorumlu tutulmaktadır. Süperoksit dismutaz 1 geni süperoksidin moleküler oksijen ve hidrojen perokside inaktivasyonunu katalizleyen antioksidan savunmada rol oynayan Cu/Zn süperoksit dismutaz enzimini kodlamaktadır. Süperoksit dismutaz 1 genindeki mutasyon sonucu ortaya çıkan Cu/Zn SOD enzimi çinko bakımından eksiktir ve oluşan anormal formdaki enzim süperoksit temizleme görevini bırakarak hücresel antioksidanlardan elektron çalmakta ve daha fazla süperoksit oluşumuna neden olmaktadır. Fazladan oluşan süperoksit ve süperoksit ile hızlı bir şekilde reaksiyona giren peroksi nitrit ise hücrelerde oksidatif stres ve apoptoz (hücre ölümü) gelişimini başlatmaktadır. SOD1 geninde bugüne kadar ALS’ye neden olan 170’den fazla mutasyon tanımlanmıştır.
Ailesel ALS genellikle otozomal dominant geçişli olup, X’e bağlı ya da otozomal resesif geçiş nadiren görülmektedir.
SOD1 mRNA’sına yönelik olarak geliştirilen SOD1 antikorları ve antisens oligonükleotidler (Tofersen), gen ekspresyonunu azaltarak patojenik mutant proteini ortadan kaldırmaya yönelik yeni tedavi stratejileridir ve bu konudaki klinik çalışmalar halen sürmektedir.
Antisens oligonukleotid nedir?
İnsan genom projesi, moleküler biyoloji ve teknoloji alanındaki gelişmeler gen temelli tedavi yaklaşımlarının geliştirilmesine neden olmuştur. Bir gen susturma yöntemi olan antisens teknolojisi, kanser ve genetik temelli hastalık tedavilerine yönelik ilaç geliştirilmesinde kullanılmaktadır.
Tofersen hakkında
Tofersen, SOD1-ALS’nin tedavisi için değerlendirilmekte olan potansiyel bir antisens ilaçtır. SOD1 mRNA’ya özel olarak bağlanmak üzere tasarlanmış yapay olarak oluşturulmuş bir DNA parçasıdır (mRNA, hücrenin mekanizması tarafından protein yapmak için kullanılan bir genin geçici bir kopyasıdır). Tofersen, SOD1 mRNA’ya bağlanarak bozunmayı hedefler ve mesajın okunmasını engeller, böylece tofersen SOD1 protein üretimini durdurur. SOD1 protein seviyelerini azaltarak, bu ALS formunun ilerlemesini yavaşlatabilir.
ALS, çeşitli nedenleri ve tetikleyicileri olan karmaşık bir hastalıktır. Herhangi bir tedavinin işe yarayıp yaramadığını belirlemeye yardımcı olmak için çalışma tasarımına biyobelirteçler entegre ederek bu değişkenliği hesaba katmak üzere tasarlanmıştır. Kullanılan anahtar biyobelirteçlerden birisi de nörofilament ağır zincir (CSF pNFH) olarak adlandırılır ve beyin omurilik sıvısı numunelerinin test edilmesiyle ölçülür. Üç farklı nörofilament türü vardır: nörofilament hafif, orta ve ağır. Bu nörofilamentler, her biri farklı boyutta olan ve yapı iskelelerinin bir parçası olarak motor nöronlarda bulunan ve hücre yapısı güvende tutan bir iskelet görevi yaparlar. Lego tuğlaları olarak düşünülebilir. Motor nöronla, csf pnfh, hasar gördüğünde, bu nörofilament yapı iskeleleri parçalanmaya başlayabilir ve bunları kanda veya beyin omurilik sıvısında ölçebilirsiniz.
Üç tip nörofilament: hafif, orta ve ağır, motor nöron yapısını güvende tutan yapı iskelesinin parçalarıdır. Her biri farklı boyutta ama yapının ayrılmaz bir parçası olan lego tuğlaları gibi düşünülebilirler. Motor nöronlara hasar geldiğinde, yapı bozulabilir ve bu da kanda veya beyin omurilik sıvısında ölçülebilen nörofilament düzeylerinin artmasına neden olur.
