ALS ile YAŞAMAK : ALS HASTASI VE İLETIŞIM

4 Eylül 2010 Cumartesi

ALS HASTASI VE İLETIŞIM

ALS hastalarında ilerleyici kas güçsüzlüğü, iletişim sorunlarına yol açabilir. Bazı hastalarda yazı yazma, bilgisayar kullanma giderek zorlaşır. Bulber belirtilerle başlayan ALS hastalığında ise öncelikle konuşma bozukluğu ortaya çıkar. ALS, omurilik felci, kas hastalıkları gibi hareket sistemi etkilenmiş hastalarının konuşma ve yazma problemi ortaya çıkar. ALS hastalarında göz hareketleri, genellikle sağlam kalır. Hastalarla karşılıklı anlaşabilmek için kullanılan yöntemlerden en ucuz ve pratik olanı bir harf tablosu kullanmaktır. Örneğin alfabe harfleri basit bir A4 kağıdına 5*6 sıralı yazılabilir. Örnek olarak aşağıdaki tabloyu kullanabiliriz.

A B C Ç D E

F G Ğ H I İ

J K L M N O

Ö P R S Ş T

U Ü V Y Z

Bazı hasta yakınları bu tabloyu şeffaf bir pleksiglas üzerine yaptırıyor. Böylece hasta ile araya bu tabloyu tutarak hastanın gözünün nereye, hangi harfe baktığı anlaşılabiliyor. Tabii ki zaman içinde deneyim kazandıkça daha hızlı iletişim sağlanabilmektedir. Tablonun boyutları ortalama 30*30 olabilir. Göz hareketleri hiç etkilenmedi ise veya karşıdan parmak ile harfler gösterilecekse 40*40 vs olabilir.

Laser işaretleyicileri

Ucuz çözümlerden birisidir. Piyasada satılan laser anahtarlıklar kullanılır. Hastanın kullanabileceği bir vücut kısmına yerleştirilir. Baş, el, parmak, ayak vs...
Dikkat: Beş miliwatttan daha az çıkış gücüne sahip bir lazer birisinin gözüne yönlendirilirse, bu kişi göz yaralanmasına maruz kalmadan göz açıp kapayabilir. Bununla birlikte, gözün doğal koruyucu mekanizmaları - göz kırpma refleksi gibi - beş miliwatttan daha büyük çıkış gücüne sahip lazerlere karşı etkili değildir ve anlık maruz kalmadan sonra bile ciddi retina hasarı meydana gelebilir.

İşte FDA'nın önerileri:

Lazer işaretleyiciyi asla kimseye doğrultmayın veya gözüne tutmayın.
Çocuklarınız için lazer pointer almayın.
Bir lazer pointer satın almadan önce, etiketinde aşağıdaki bilgilerin bulunduğundan emin olun:
Bölüm 21 CFR'ye (Federal Düzenlemeler Kodu) uygun olduğunu gösteren bir beyan;
üretici veya distribütörün adı ve üretim tarihi;
lazer radyasyonuna maruz kalmamak için bir uyarı; ve
Sınıf I ile IIIa arasında değişen sınıf tanımı. Sınıf IIIb ve IV ürünleri yalnızca uygun eğitimi almış kişiler tarafından ve bu yüksek güçlü ürünlere meşru bir ihtiyaç duyulan uygulamalarda kullanılmalıdır.

Bilgisayar kullanmaya yönelik çözümler

ALS veya bazı başka nörolojik hastalıklarda ellerin, el bileği ve parmakların güçsüzleştiği durumlarda bilgisayar kullanmak da zorlaşıyor. Bilgisayar demek bir anlamda iletişim ve özgürlük demek.

Özellikle tetraplejik (boyundan aşağısı felçli) hastalarda ve birçok kas hastalığı türlerinde ellerini kısıtlı kullanan hastalar için "Ekran Klavyesi" iletişim için en faydalı çözümdür.

Bilgisayar kullanırken veya yazı yazarken normal klavyeyi kullanamayanlar için ekran klavyesi oldukça kullanışlıdır. Windows ile hazır olarak gelen basit bir "Ekran Klavyesi" mevcuttur. Sadece bir fare tıklaması ile kullanılabilir. Ancak bundan daha fazlası da mevcut.

Sadece göz hareketleri sağlam olan hastalarda eyetracker gibi göz takip edici sistemler mevcuttur.

Konuşma yeteneğini kaybeden hastalar için tüm yukarıdaki çözümlere ek olarak bilgisayarda yazılı metinleri seslendiren konuşma sentezleyici (text-to-speech) yazılımları da mevcuttur.

Kelime tamamlama özelliği olan -cep telefonu t9 gibi- bir programları daha hızlı yazabilmek için oldukça yararlı.

Bir Amerikan yazılım firması olan www.polital.com ücretsiz bir ekran klavyesi üretmiş. Ancak Türkçe menüleri ve Türkçe kelime listesi mevcut değildi. Beraber bir çalışma ile programı türkçeleştirdik.

Click-N-Type EKRAN KLAVYESİ

Önce CNT kurulum dosyasını http://cnt.lakefolks.com/CNTzip.exe indirip kurun, daha sonra Türkçe Dil Paketi eklentisini http://cnt.lakefolks.com/Turkish-Files.exe indirin ve kurulumu tamamlayın.

Mouse ile tıklayamayanlar için Otomatik tıklama Programı.

Head-mouse Nedir?

Ellerimi kullanamıyorum fakat baş hareketleri ile mouse kontrolu yapmak istiyorum diyorsanız sadece bir webcam yardımı ile bilgisayar kullanabilirsiniz. Aşağıdaki programı indirin.

Eviacam Kamera-mouse

Camera mouse denilen sistem için sadece webcam yeterli

www.cameramouse.org

Ücretsiz başka bir sanal klavye programı :

http://www.freevirtualkeyboard.com/

Smartnav
Baş hareketleri sağlam olan hastalarda kullanılıyor.
Head-mouse donanımları arasında en kullanışlı ürünlerden biri de Smartnav sistemdir. Paket içinde Infrared kamera, yazılım bulunmaktadır. Fiyatı 399-499 $ civarındadır.

Not: 2021 yılından sonra üretilmiyor.

http://www.naturalpoint.com

OnScreenKeys

Bu blog ve daha yüzlerce sayfayı yazmak için OnScreenKeys Keyboard sanal klavye programı kullanıyorum. Dostum Tom Weber teşekkürler.

https://tomwebersoftware.com/

Daha fazla bilgi için turkals@gmail.com adresime yazabilirsiniz.

HAYDi:Switch EyeTouch

SADECE GÖZ KIRPARAK BİLGİSAYAR KULLANIN…
http://www.ms.com.tr/?page_id=521&lang=tr

GÖZ TAKİP SİSTEMLERİ (SGK tarafından karşılanmayan cihazlar)

Göz takibi nedir?
En basit ifadeyle, göz takibi, göz hareketlerinin ölçülmesi anlamına gelir. Daha bilimsel olarak göz izleme, görme dikkatini değerlendirmek için kornea ve göz bebeği yansımalarının optik izlenmesine dayanan 2D ekran veya 3D ortamlardaki göz pozisyonunun (bakış açısı) ve hareketin kayıt edilmesini demektir.

SMARTTEKAS

https://www.smarttekas.com.tr/eyenavigator-goz-takip-sistemi/

Bilgisayar, monitör tutucu, yazılım, göz izleyici, Türkçe metin okuyucu

Ortalama 42.000 TL (yerli yazılım)

TOBII DYNAVOX

http://broca.com.tr/

Tobii göz izleyici, yazılım, metin okuyucu (bilgisayar ve monitör tutucu hariç)

Ortalama 2300 €,

Tobii Dynavox I serisi : Satıcıdan bilgi isteyi.

KENDİN YAP

i5 işlemci Windows 10 /64 bit işletim sistemi varsa göz izleyici yeterli oluyor

Tobii 4c, Tobii eyex, Tobii 5 göz izleyici (Yurtdışından getiriliyor) fiyat aşağıdaki bağlantıda

https://gaming.tobii.com/