11 Mart 2016 Cuma

Kök Hücre Rehberi

Kök Hücre Labirentinde Bir ALS Hastası

Derleme

“Bugün dünyada kök hücre tedavisi ile neler yapabilecekleri konusunda görkemli açıklamalar yapıp çaresiz ve kırılgan hastaları cezbeden 200 den fazla kök hücre kliniği faaliyet göstermektedir. Birçok hasta bir mucize veya tedavi bile beklememekte, hayatının geri kalan günlerini daha rahat geçirmek ve mümkünse ömrünü biraz daha uzatmak istemektedir. Tabi ki hastalık belirtilerinde bir gerileme muhteşem olur. Fakat şu anda ALS hastaları için bunu garanti edebilecek hiçbir klinik bulunmamaktadır.”

Kök Hücre nedir?

İlk gerçek kök hücre, 1908 yılında Rus bilim adamı Aleksander Maksimov tarafından bulundu. Maksimov’un bulduğu bu hücreler kan hücresi üretebiliyordu. 1963 senesinde araştırmacılar Earnest McCullough ve James Till’in çalışmalarıyla kök hücrelerin kendi kendilerini yenileyebilme özelliği olduğu anlaşıldı. 1998’de James Thomson ve Wisconsin Üniversitesinden çalışma arkadaşları laboratuar ortamında insan embriyosundan kök hücre elde ettiklerini duyurdular. Tüm bu buluşlar büyük heyecan uyandırdı. Çünkü kök hücreler birçok farklı hücre türüne dönüşebilme potansiyeline sahip. Bu özellikleriyle vücudun içsel onarım sistemi olabilirler. Bir kök hücre bölündüğünde yine kök hücre işlevine devam edebilir veya bir kas, kan, beyin hücresi gibi kendine has işlevi olan bir hücreye dönüşebilir. Kök hücrelerin en önemli özellikleri yenileme, onarma ve hasarlı dokularda sağlıklı hücrelere dönüşebilme yeteneğidir.

Kök hücre çalışmaları ALS ve birçok hastalık için çok sayıda potansiyel tedavi fırsatları taşıyor. Kök hücre araştırmaları hastalar hatta bazen bilim adamları için bile karmaşık sayılabilecek bir terminoloji meydana getirdi.

Hastalar bu bilgileri anlaşılır bir şekilde isterler ve bu içinde bulundukları ölüm-kalım durumunda onların en doğal hakkıdır. Ancak kullanılan tıbbi ve bilimsel jargonu anlamak hiç de kolay değildir.

Doktorlar, sağlık turizminin güvenilmezliği ve henüz kanıtlanmamış ‘kök hücre tedavileri’ ile ilgili çekinmeden ve ikna edici bir şeklide konuşacaklardır. Kök hücre tedavisiyle ilgili en ünlü nörologların bile söyledikleri şey şöyle olacaktır: “Zamanınızı boşa harcamayın. FDA onaylı tek ilaç Rilutek”.

Ne yazık ki Rilutek istenilen faydayı sağlayamıyor, ayrıca karaciğer için tehlikeli olabiliyor ve sınırlı faydasına göre oldukça pahalı. 2 ila 5 yıl ömür biçilen ALS hastaları daha fazla seçeneği istiyor ve hak ediyor.

Çeşitli açıklamalar ve örneklerle potansiyel kök hücre tedavisi fırsatlarını hastalar için daha anlaşılır bir hale getirmeye çalışacağız. Kişisel deneyimlerimiz gösteriyor ki çaresizlik içindeki ALS hastaları sıklıkla bilimsel temeli olmayan düzenbazlıkların kurbanı olmaktadır. Çoğu zaman hastaları cezbeden sözcük ‘kök hücre’ oluyor. Bu nedenle öncelikle kök hücre teknolojisindeki son durum hakkında bilgi sahibi olmak çok önemlidir.

Terimler

‘Sağlık turizmi’ ifadesi her ne kadar popüler olsa da aslında ‘küresel sağlık hizmeti’ daha doğru bir ifadedir. Turizm kelimesi tatili akla getirmektedir. Oysa kendi ülkelerinde mümkün olmadığı için yurtdışında sağlık hizmeti arayan hastalar turist değildir.

‘Kök hücre tedavisi’ genel bir ifadedir. Hiç kimse tüm ilaçların iyi veya kötü olduğunu iddia edemez. Aynı şekilde kök hücre işlemleri de tamamen iyidir veya tamamen kötüdür denemez. Günümüzde kök hücre nakli lösemi ve diğer kan kanserlerinin tedavisinde, hastalığın yok ettiği kan hücrelerinin yeniden yapımı için rutin olarak uygulanmaktadır. Kök hücre teknolojisi ile omurilik rahatsızlıklarının tedavisi için daha yapılacak birçok çalışma var.

Göze hoş gelen, etkileyici bir internet sitesi ait olduğu kurumun uygun ve verimli sağlık prosedürüne sahip olduğu anlamına gelmez. Bir pazarlamacı ile bir bilim adamının niteliklerini birbirine karıştırmayın. Ne yazık ki internet sitelerinde yazanların doğru olup olmadığını gösterecek bir yalan detektörü mevcut değil. Herhangi bir kaynakta yayınlanan bilgilerin başka güvenilir kaynaklarla teyit edilmesi gerektiğini düşünüyoruz. Tabiî ki son karar her zaman hastaya aittir.

Birbirinden farklı kök hücreleri vardır ve bu kök hücrelerin tedavi potansiyelleri değişiklik gösterir. Şu anda farklı türlerde (tamamı değil) kök hücreler üzerinde araştırmalar devam ediyor. Kök hücrelerin orijinleri itibariyle farklılıklarını, kullanım amaçlarını ve değişik nakil yöntemlerini anlamak kolay olmayabilir.

Yetişkin Kök Hücre Türleri

Autologous Kök hücre: Kan, kemik, deri gibi birçok yetişkin dokuda bulunan kök hücrelerdir. Somatik (Vücuda ait) olarak da adlandırılır. Hastanın kendi kök hücreleri olduğundan nakilden sonra vücudun reddetme riski yoktur.

Allogeneic kök hücre: Sağlıklı birinden alınıp başka hastaya nakledilen kök hücrelerdir. Hasta ve donörün (verici) genetik açıdan uyuşması kök hücreleri, vücudun reddetme olasılığını en aza düşürmek açısından önemlidir. Kardeşler arasında bu risk en azdır.

Olfactory ensheating hücreler (OEC’s) ve autologous mucosal olfactory kök hücre: Koku alma ile ilgili sinir lifi hücrelerden elde edilir. Uygun kimyasal ortamda bu hücreler tıpkı kök hücreleri gibi başka hücrelere dönüşebilir. Hastaya zarar vermeden çok kolay bir şeklide elde edilebildikleri için tedavi potansiyeli taşımaktadır. Portekiz’de yapılan araştırmalarda OEC kök hücreler hastadan endoskopik prosedürle alındı. Kök hücreler büyüme hormonuyla kültürlendikten sonra hastanın omuriliğine enjekte edilecek.

Mesenchymal kök hücre: Bu yetişkin(dokuya özel) kök hücreler kemik iliğinde bulunur ve tendon, kas, sinir, deri gibi bir çok hücre tipine dönüşebilir. Çok sayıda elde edilebildiğinden doku onarımlarına uygundur. Oldukça uzun bir süre özelliklerini kaybetmeyen bu kök hücreler kültür içinde çoğaltılabilirler. Küçük bir kemik iliği örneğinden alınan bu hücreler laboratuvar ortamında çoğaltılabilmesi ayrıca hastadan alındığı için vücudun reddetme riski olmaması bu tür kök hücrelerin kullanımına olan ilgiyi artırıyor.

Hematopoietic kök hücre: Hastanın kendi kanından elde edilen bu kök hücreler lösemi, lenfoma, kanser gibi hastalıkların tedavisinde sıklıkla kullanılıyor. ALS tedavisi için ise klinik testler başlamış durumda. Bu hücreler kan ve kemik iliğinde ayrıştırılarak elde edilir ve birçok farklı hücreye dönüşebilir. Hematopoietic kök hücre kemikten çıkıp kana geçebilir veya programlanmış hücre ölümüne(Apoptosis olarak da adlandırılır, zararlı veya gerek duyulmayan hücrenin kendini yok etmesidir) uğrayabilir. Kemin iliğinde de bulunmasına rağmen kandan veya periferiden alınması bazı sebeplerden dolayı tercih edilir. Öncelikle hasta için çok daha kolaydır. Çok az bir acı duyulur, genel anesteziye gerek yoktur ve hastanede uzun süre yatılmaz. Ayrıca daha çok sayıda ve daha kaliteli kök hücreler elde edilir.

Vücutta enfeksiyonlara karşı savaşan akyuvar hücrelerine dönüşebilen hematopoietic kök hücre kan kanserlerinin (lösemi gibi) tedavisinde başarı elde etmiş ilk kök hücredir. Son zamanlarda yapılan çalışmalarda göğüs kanseri ve koroner damar hastalıklarında da kullanılabileceği anlaşıldı. Hematopoietic kök hücrelerin kan hücreleri dışında hücre üretebilme potansiyelleri yoğun bir bilimsel tartışma konusu. Meksika ve başka ülkelerde yakın zamanda yapılan araştırmalar bu kök hücrelerin nöronlara dönüşebileceğini ortaya koydu.

Embriyonik kök hücreler

Embriyonik kök hücre 4-5 günlük embriyolardan elde edilir. Bu aşamada kök hücrelerden daha fazla kök hücre veya vücuttaki herhangi bir hücre elde edilebilir. Bu özelliklerinden dolayı embriyonik kök hücre vücuttaki hasta, hasarlı hücre ve dokuların yeniden üretilmesi en yüksek potansiyele sahip kök hücre türüdür.

İhtiyaç duyulan hücre tipini elde ederken embriyonik kök hücrelerin yönlendirilmesi gerekir. Eğer bu yönlendirme işlemi düzgün yapılmazsa ve vücutta uyuyan bir kanser tümörü varsa embriyonik kök hücre tıpkı kanser büyümesi durumundaki gibi bir nöron meydana getirir.

Amniyotik sıvı (içinde bebeğin bulunduğu sıvı) son derece aktif, çok yönlü kök hücreler üretir. Bu kök hücreleri karaciğer, cilt, nöron, kemik, kas ve daha birçok hücre tipine dönüşebilir. Amniyotik kök hücreler doğum bozukluklarında hemen kullanılabildiği
gibi dondurup yıllarca saklanarak sonraki yıllarda kullanılabilir. Amniyotik hücrelerden kaç farklı hücre türü elde edilebileceği bilinmiyor. Bu konudaki araştırma henüz çok yeni olduğundan şu an için embriyonik kök hücre araştırmalarının yerine geçmesi düşünülmüyor. Vatikan, amniyotik kök hücreleri geleceğin ilacı olarak ilan etti.

Cenin kök hücre 1,5 - 2 aylık ceninin organlarında bulunan tam gelişmemiş hücrelerdir. Bir yetişkine nakledildiğinde yeterince gelişmemiş olduklarından hasarlı hücrelerin yerini almada sıklıkla başarısız olurlar.

Göbek bağı kanı doğum sonrası bağışlanan göbek bağı ve plasentadan elde edilir. Göbek bağı kanı yetişkin kanına kıyasla daha çok kan yapıcı kök hücreye sahiptir. Ancak göbek bağındaki kan miktarının az olması, kullanımını çocuklar için daha uygun yapıyor.

Embriyonik ve Yetişkin Kök Hücreler arasındaki farklar

Her iki tip kök hücre de avantaj ve dezavantajlara sahip. Aralarındaki büyük farklardan biri, dönüşebilecekleri hücre sayısı ve türleridir. Embriyonik kök hücre vücuttaki tüm hücrelere dönüşebilir. Yetişkin kök hücrelerinin ise sınırlı sayıda hücre türüne dönüşebileceği düşünülmektedir.

Göreceli olarak embriyonik kök hücreler kültürde daha kolay büyütülebilir. Yetişkin kök hücreler olgun dokular içinde sayıca azdır bu nedenle bu kök hücreleri dokudan ayırmak ve hücre kültüründe sayıca arttırmak zorlu bir iştir.

Kök hücre tedavisinde çok sayıda kök hücre gerektiğinden bu önemli bir farktır.

Bilim adamları nakilden sonra vücudun reddetme olasılığının embriyonik ve yetişkin kök hücrelerde değişken olabileceğine inanıyorlar. Vücudun reddetmesi durumuna embriyonik kök hücreden oluşan dokular mı sebep oluyor henüz bilmiyoruz. Bu konudaki çalışmalar için yakın bir tarihte FDA 'dan onay alındı.

Şu an yetişkin kök hücreler ve meydana getirdikleri dokular için nakil sonrası vücudun reddetmesi olasılığının daha az olduğu düşünülüyor. Çünkü hastanın kendi hücreleri kullanılabiliyor. Hastanın kendi kök hücrelerinden meydana gelmiş yeni dokuların
bağışıklık sistemi tarafından reddedilme olasılığı daha düşük olmaktadır. Bu özellikleri yetişkin kök hücreler için önemli bir avantajdır. Bağışıklık sisteminin yeni dokuyu reddetmesi durumunda kullanılan ilaçların zararlı yan etkileri olabiliyor.

Kök Hücre nakli işlemi

ALS hastalarında tedavi için beyin ve omurilikteki hasarlı veya ölmüş nöronların değiştirilmesi ve/veya onarılması gerekir. Bu çok dikkatli inceleme gerektiren bir operasyonu içerir. ALS hastaları diğer hastalardan farklı olarak daha hassastır. Solunum güçlükleri, operasyon sırasında kullanılan yatıştırıcıların ölümcül olabileceği anlamına gelir. Bu nedenle en yüksek düzeyde fayda ve hastanın güvenliği için mümkün olduğu kadar az klinik ve cerrahi girişim uygulanması gerekir.

Beyin

Aralarında Çin, Hong Kong, Meksika, İskoçya, ABD ve İtalya’nın da bulunduğu bir çok ülkede ALS ve farklı hastalıklar için yetişkin ve cenin kök hücrelerinin beyine nakledildiği kliniksel denemeler yapıldı.

Uygulamada genelde bağışlanan (donör) hücreden hasta hücreye geçiş olduğundan hastanın sağlık riski önemli oranda azalır ve potansiyel faydalar iyice belirginleşir. Hastanın hücreleri, vücudun nakledilen hücreleri reddetme olasılığını ve enfeksiyon riskini ortadan kaldırır. Bu enjeksiyonlar hasar görmüş veya ölmüş nöronları onarma veya yenileme umuduyla yapılmaktadır.

Bu şekildeki girişim, en çok etkiyi beyindeki üst motor nöronlarında gösterirken omurilikteki alt motor nöronlarına etkisi çok daha azdır. Şu anki deneysel aşamada ALS ve diğer nörolojik rahatsızlıkları olan hastalarda kullanılan kök hücreler kan, kemik iliği ve cenin doku hücrelerinden temin edilir. Sürpriz bir şekilde bu tür bir beyin ameliyatında çok az yatıştırıcı kullanılmaktadır. Hatta hasta ameliyat sırasında uyanık olabilir. Şu an Meksika’da devam eden klinik denemelerde kan kaynaklı periferik hematopoietic kök hücrelerinden faydalanılmakta ve kök hücrelerin naklinde mümkün olduğu kadar az zarar verecek (non-invaziv) beyin ameliyatı konusunda çalışılmaktadır.

Omurilik

ALS hastaları için omuriliğe yapılacak kök hücre nakliyle ilgili olarak bir takım güvenlik ve verimlilik düzenlemeleri vardır. Dana önce İtalya, Çin, Arjantin ve diğer bazı ülkelerde yapılan klinik denemelerinde bariz bir başarı elde edilememiştir. Şu an Amerika (Emory Üniversitesi (Atlanta,Georgia), Mayo klinik (Rochester, Minnesota), Portekiz, İsrail ve diğer bazı ülkelerde denemeler devam etmektedir.

Beyin ve Omurilik

Bizce, hasarlı veya ölmüş nöronları onarmak veya yenilemek için beyin ve omuriliğe yapılan kök hücre enjeksiyonu ALS tedavisinde en büyük potansiyeli taşıyor. ALS hastasının güvenliği için her iki operasyon da mümkün olduğu kadar az zararlı cerrahi girişimle yapılmalıdır.

Bunların dışındaki kök hücre nakli metotları ALS için şimdiye kadar herhangi bir olumlu sonuç vermemiştir.

Devam eden ALS - Kök Hücre çalışmaları

Neler yapabilecekleri konusunda görkemli açıklamalar yapıp çaresiz ve kırılgan hastaları cezbeden 200 den fazla kök hücre kliniği faaliyet göstermektedir. Birçok hasta bir mucize veya tedavi bile beklememekte hayatının geri kalan günleri daha rahat geçirmek ve mümkünse ömrünü biraz daha uzatmak istemektedir. Tabi ki belirtilerde bir gerileme muhteşem olur fakat şu anda ALS hastaları için bunu garanti edebilecek hiçbir klinik bulunmamaktadır.

Öte yandan umut vaat eden araştırmaya değer yasal araştırmalar bulunmaktadır. Bu ‘ikinci nesil araştırmaların’ ortak noktası hükümet denetiminde, büyük eğitim enstitü veya hastanelerin desteğiyle, kabul edilmiş klinik deneme standartlarına bağlı kalarak yapılıyor olmalarıdır. Bu standartlar kontrol gruplarının kullanılması, açıkça belirtilmiş uygulama öncesi ve sonrası gözlem ve eş zamanlı raporlamayı da içerir.

Neuralstem, Rockville-Maryland’de kurulmuş halka açık bir şirket. Neuralstem şu an Emory Üniversitesi’nde (Atlanta) 1. Aşamada olan FDA onaylı klinik deneme çalışmalarını yürütmektedir. Çalışma Michigan Üniversitesi’nden Dr Eva Feldman ve Emory Üniversitesi’nden Dr Jonathan Glass tarafından yönetilmektedir. Klinik denemede şimdiye kadar hasta güvenliği ölçümü yapılmış olup ikinci bitiş noktası olan verimlilik ölçümüne geçilmiştir. Araştırmada ceninden elde edilmiş çoklu jenerasyon nöronlar kullanılmaktadır. Bu hücreler ALS hastalarının omuriliklerine enjekte edilerek alt motor nöron semptomlarıyla (kas kaybı, doku körelmesi, fasikülasyon, sistemik zayıflık) başa çıkmaya çalışılmaktadır.

Tecnologico de Monterrey Meksika’da bulunan kâr amacı gütmeyen büyük bir akademi sağlık hizmetleri organizasyonu. 4 yıllık klinik deneyin 3. Aşamasına başlıyor. 1. ve 2. Aşamalarda CD133+ hasta kök hücreleri ALS hastalarının beyin ön korteksine enjekte edildi. Etik komite tarafından 2010 sonunda denetlenecek olan 3. Aşama kök hücrelerin omurilik ve beyin ön korteksine endoskopik enjeksiyonunu içermekte. Meksika devletinin federal sağlık komitesi ve kendi gözetim kurulu tarafından denetlenen tecnologico de Monterrey, Nöroloji Enstitüsü direktörü Dr Hector R. Martinez’in başkanlığında yürütülen bu çalışmalarda şimdiden güvenlik, dozaj ve verimlilik konularında etkileyici sonuçlar aldı.

BrainStorm ABD/İsrail biyoteknoloji şirketi 2011 başlarında Hadassah Sağlık Merkezi’nin işbirliği ile Kudüs’te ALS klinik denemelerine başlayacak. Autologous mesenchymal kök hücre nakli prosedürünün kullanılacağı araştırmalar konusunda oldukça deneyimli bilim adamları tarafından yürütülecek.

Uluslararası Hücre ve Kanser Tedavi Merkezi (CTCI) Weizman Merkezi, Tel Aviv’de Dr Shimon Slavin ve ekibinin yürüttüğü çalışmalarda kemik iliği ve doku kaynaklı mesenchymal kök hücreler kullanılmakta. Çalışma her hücrede pasif olarak bulunan telomerase enzimini aktif hale geçirmeyi de kapsıyor. Araştırmanın henüz başlarında olunmasına rağmen Dr Slavin’in mesenchymal kök hücre nakli ile ilgili geçmiş çalışmaları bu araştırmanın temelini oluşturmaktadır.

Sorumluluk hastaya aittir: Dikkat edilmesi gerekenler

Görüntü aldatabilir

Herkes etkileyici fotoğraflarla dolu güzel bir web sitesi kurup bilinen birkaç enstitüyü referans olarak gösterebilir. Verilen bilgilerin doğru olup olmadığından emin olunmalıdır. Araştırma için zaman ayırın. Bazen sadece söz konusu kurumun bulunduğu adres bile bir çok bilgi verebilir.

Kök Hücre Kliniğini veya Tesisini Araştırın

Araştırmada yer alacak bilim adamlarının referanslarını kontrol edin. Eğitimlerini nerelerde aldıkları, özgeçmişleri erişilebilir olmalı.

Araştırmanın saygın, büyük bir kurum tarafından denetleniyor olması gerekir. Bu bir üniversite veya araştırma enstitüsü olabilir. Denetleyen kuruluşun saygınlığı geçmişte yürüttüğü sağlık araştırmalarıyla ölçülür.

Hastalar uygulamadaki riskleri, sağlanan güvenlik seviyesini tam olarak bilmelidir. Eğer söz konusu denemede aynı prosedürü kullanarak birkaç farklı hastalığın tedavi edileceği iddia ediliyorsa muhtemelen boş vaatlerde bulunan bir tesis ile karşı karşıyasınız. Uygulamanın bilimsel dayanakları ile ilgili sorular sorun. Uygulayacakları prosedüre neden inandıklarını, neyi başarmayı umut ettiklerini öğrenin. En iyi nörologlar, bilim adamları bile şu an yapılan araştırmaların tümünü ve uygulanmakta olan prosedürleri tamamıyla bilemezler. Bu nedenle kararınızı verirken en önemli dayanağınız sizin kendi araştırmalarınızdır.

Kök hücre araştırmaları baş döndürücü bir hızla ilerlemektedir. 12 yıl önce insan embriyosundan elde edilen ilk kök hücreden bu yana çok büyük gelişmeler kaydedildi. En donanımlı bilim adamları bile hemen her gün yeni buluş haberleri veren bilim dünyasının hızına yetişmek için çabalamaktadır. Bir gün nöronların değiştirilemeyeceği ve onarılamayacağı düşüncesi, nöronların yeniden üretilebileceğinin açık delilleri elde edilmesiyle çürütülecektir. Birçok amansız hastalığın ufukta görülen tedavisini bulmak için dünyanın en parlak zekâları çalışmaktadır. Bizler de dünyanın birçok yerinden gösterilen bu çabaların karşılığı olarak daha büyük başarı haberlerini umutla bekliyoruz.

ABD KÖK HÜCRE MERKEZLERİ

Araştırmaların yaygınlaşması, büyük bilimsel başarıların elde edilmesi için kök hücre araştırmalarının hükümet tarafından maddi olarak desteklenmesi çok önemlidir. Hükümet desteği çoğu zaman en temel, en pahalı ve en riskli biyolojik çalışmalara ön ayak olmaktadır. Şu an Amerika Birleşik Devletleri’nde farklı hastalıklara tedavi geliştirme amacıyla yetişkin ve embriyonik kök hücre araştırmaları yapan merkezlerin listesi aşağıdadır.

Geron Corp – Yakın zamanda kendi deneysel embriyonik kök hücre tedavilerini omurilik hasarlı hastalar üzerinde uygulamak için yetkili mercilerden izin alan araştırma merkezi bu alandaki ilk denemeyi yapacak.

StemCells Inc - Yaptıkları deneylerde insan sinirsel kök hücrelerinin omurilik hasarlı bir farede hareketi geliştirmeye yardımcı olduğunu duyuran California merkezli şirket 2011 yılında insanlar üzerinde denemelere başlamayı planlıyor.

Advanced Cell Technology Inc - Görme bozuklukları ve körlük tedavisi amaçlı Retinal kök hücreleri ile araştırmalar yapmaktadır.

Neuralstem Inc – Omurilik kök hücreleriyle kronik omurilik hasarlarının tedavisi amaçlı klinik deneyler yürütmekte. Yapılan klinik denemeler ALS hastalarını da kapsıyor.

Aastrom Biosciences Inc – Hastanın kendisinden alınan kök hücrelerle kalp rahatsızlıklarını tedavi etme amacıyla gelişmiş denemeler yapıyor.

ThermoGenesis Corp - Kök hücrelerin saklanması ve işlenmesi ile ilgili hizmet ve ürünler sunmaktadır.

Osiris Therapeutics Inc – Kemik iliğinden el edilen kök hücrelerle çeşitli hastalıkların tedavisi için testler yapıyor.

Cytori Therapeutics Inc – Hastanın kendi yağ dokusundan alınan kök hücrelerle göğüs ve diğer yumuşak dokulardaki hücreleri yenileme veya onarma üzerine çalışmalar yürütüyor.

ReNeuron Group PLC – Diyabet tedavisi amaçlı kök hücre çalışmaları yürütüyor.

Aldagen Inc - Kalp yetmezliği tedavisi için araştırmalar yapan birçok şirketlerden birisidir.

Celgene Corp – Kan kanseri tedavisine yönelik çalışmalarıyla tanınan şirket Crohn hastalığı tedavisi için klinik kök hücre denemelerini yapıyor.

International Stem Cell Corp – Embriyonik kök hücrelere alternatif olabilecek kök hücreler üzerinde araştırmalar yapmaktalar.

Monterrey

Özellikle ALS üzerine çalışmalar yapmaktadır. Hastanın kendi kanından elde edilen spesifik ve oldukça işlevsel olan CD133(+) kök hücreleri nöronlara dönüşebilme potansiyeline sahiptirler. Hala araştırma aşamasında olunmasına rağmen güvenlik, dozaj ve verimlilik açısından şimdiye kadar alınan sonuçlar oldukça umut vaat etmektedir.

CTCI

En ileri teknolojileri kullanarak kan ve kemik iliğinden kök hücre elde etme, işleme ve nakletme çalışmaları yürütmektedir. Daha önce Hadassah Üniversitesi Hastanesi’nde çalışan ileri gelen onkoloji cerrahlarından Dr Shimon Slavin 2004-2008 yılları arasında 20-25 ALS prosedürü teşebbüsünde bulundu ve bu çalışmalarda az da olsa başarı elde edildi. Şu an Tel Aviv’de devam eden çalışmalarda kemik iliğinden ve yağ dokusundan stromal hücreler elde etme konusunda araştırmalar yapılıyor. Elde edilecek bu hücrelerin hastalara nakli İstanbul’da yapılacak.

BRAINSTORM

2004’de kurulmuş halka açık bir biyoteknoloji şirketi olan BrainStorm’un New York ve İsrail’de ofisleri bulunmaktadır. Şirket ALS tedavisi için yetişkin kök hücre terapileri geliştirme üzerinde yoğunlaşmıştır. İsrail’de yapılacak olan çalışmada 24 ALS hastasının kendi kemik iliklerinden alınan kök hücreler işlenip, hastaların kas dokularına ve omuriliklerine enjekte edilecek.

NEURALSTEM

Neuralstem tarafından Emory Üniversitesi’nde yürütülen çalışmalarda 12-18 ALS hastasının omuriliklerine cenin kök hücreleri enjekte edilecek. Şirketin kendi yayın organına göre ilk grup hastaların bel kısmından omuriliklerine cenin kök hücreleri 2010’un ilk yarısında enjekte edildi. ALS için insanlar üzerinde yapılan bu ilk klinik kök hücre tedavi denemesini uzun süredir ALS üzerine çalışan Michigan Üniversitesi nörologlarından Dr. Eva Feldman tarafından denetlenmektedir.

2010 Eylül itibariyle 6 hastanın ameliyatları tamamlanmış bulunuyor. 3 hastadan oluşacak ikinci grup (B grubu) çalışmaları 2010 Ekim’de başlayacak. B grubu hastaları yürüme zorluğu çeken ama destek almadan yürüyebilen ve solunum sorunu olmayan hastalardan oluşacak. Tüm klinik deneme ameliyatları Atlanta’da, Emory Üniversitesi’nde, Dr. Jonathan Glass’ın yönetiminde gerçekleştirilmektedir. Nöron operasyonları Dr. Nicholas Boulis tarafından uygulanmaktadır.

HOSPITAL DE EGAZ MONIZ

2001-2008 yılları arasında hastanın kendi koku alma hücrelerinden elde edilen hücrelerle omurilik hasarlarını onarımı konusunda çalışmalar yapmış olan kuruluş 2011 yılı içinde ALS tedavisine yönelik araştırmalara başlayacak. İdari ertelemeler nedeniyle çalışmalarını Portekiz dışında yapmayı planlamaktadırlar. Dr. Lima, koku alma hücrelerinin çeşitli nörolojik rahatsızlıkların tedavisinde kullanılması konusunda önde gelen bilim adamlarından biri olarak görülmektedir.

TCA CELLULAR THERAPY

Louisiana merkezli şirketin şu an hazırlıklarını yaptığı çalışmada 6 hastanın kendi kemik iliklerinden alınmış kök hücreler işlenip, omuriliklerine nakledilecek.

Çalışmada mesenchymal kök hücreler kullanılacak. Hücre sayısı 50 milyon civarına ulaştığında bel kısmından omuriliğe enjekte edilecek. Dr. Lasala kendini yenileme ve başka hücrelere dönüşebilme özellikleri olan bu hücrelerin aksonal büyümeyi veya nörolojik işlevleri kolaylaştırması, dejenaretif süreci yavaşlatmak amacıyla hastada eksik olan nörotransmitterleri salgılaması için oliogodrocyte hücrelere dönüşmesini umut etmektedir.

GERON CORPORATION

Geron kanser ve diyabet, kalp yetmezliği, omurilik hasarları gibi kronik hastalıklara karşı ilaç geliştirmektedir. Omurilik yaralanmalarının tedavisine yönelik embriyonik kök hücre klinik test çalışmaları için izin alan ilk şirkettir. Yürütülen araştırmalar ALS tedavisi için de geçerli hale gelebilir.

TARTIŞMALI TESİSLER

Fundacion Don Roberto Fernandez-Vina

Dr. Fernandez-Vina Buenos Aires’de faaliyet gösteren tanınmış bir kalp cerrahıdır. 2001 yılında yapay kalp nakli yapma yetkisi almıştır. Bir autologous mesenchymal kök hücre nakli prosedürü ile kalp hastalığını tedavi ettikten sonra bu prosedürü ALS tedavisi için genişletmiştir. 2006-2008 yılları arasında %85 başarı ile 30 ALS hastasını tedavi ettiğini ileri sürmüştür.

Bize göre şu an itibariyle agresif bir takip önermek için tedavi iddialarının takip süresi çok kısa, sonuçlar doğrulanmamış ve başarı açıklaması çok belirsiz. Tesisin araştırmaları Buenos Aires ve El Salvador’da devam etmektedir. Ortalama maliyet 19.000 $.

Shenzhen Beike Biotechnology Co.

Tedavi protokollerinde göbek bağı kanından elde edilen kök hücrelerini kullanmaktadırlar. 2001 den bu yana prosedürlerini ALS hastalarına uyguladıklarını iddia etseler de 2005 yılında sağlıklı bilgi alınabilmiştir. 20000 – 40000 $ arası maliyetli özel planlar sunmaktalar. Bugüne kadar kanıtlanabilir faydalı sonuç yok. Çeşitli işbirlikleri ile amaçlarını ve aldığı sonuçları yeniden daha iyi anlatmayı deneyen bu organizasyon medikal protokollerinden ziyade pazarlama çalışmalarıyla dikkat çekiyor.

X-CELL CENTER INSTITUTE FOR REGENERATIVE MEDICINE

Hastadan alınan mesenchymal kök hücreleri bel kısmından naklederek 2004 yılından bu yana 60 ALS hastasına tedavi prosedürü uyguladığını iddia eden şirket 20 hastanın durumunda gelişme olduğunu 16’sında bir değişiklik olmadığını öne sürüyor. Ortalama maliyet 10000-15000 Dolar. Hollanda yetkilileri tarafından ilaç çalışmalarına son verilen Dr. Cornelis Kleinbloesem X-Cell bünyesinde çalışmaktadır.

REGINA MATER INSTITUTE CLINIC

2004’den bu yana 5-10 hastaya tedavi prosedürü uyguladığını iddia eden şirket bugüne kadar hiçbir pozitif sonuç açıklamadı. Hastanın kalça kemiği iliğinden elde edilen mesenchymal kök hücreler nöron hücrelerine dönüştürülüp kültürlenerek omurilikteki hasarları onarması amacıyla hastaya enjekte edilir. Bu girişimin var olduğuna dair ne bilimsel bir gerekçe ne de bir yayın vardır. Ortalama maliyet 50000-125000 $

ADI ÇIKMIŞ KÖK HÜCRE TESİSLERİ: UZAK DURUN VE İDDİALARINI GÖRMEZDEN GELİN.

Bu bölümde listelediğimiz tesislerin hiçbir kredibiliteleri yoktur. Temelsiz prosedürleri ALS hastalarına faydalı hiçbir şey sunmamaktadır. Tedavi işlemleri ile ilgili ispatlanmamış iddiaları tehlikelidir, bir çok durumda hastaya zarar vermektedir. Başka kurumlarla işbirliği yaparak, farklı ülkelerde karşımıza çıkan bu kök hücre merkezlerinden kendinizi koruyabilmeniz için bu tesisler hakkında sahip olduğumuz tüm bilgileri burada paylaşıyoruz.

Beijing (Pekin, Çin)

2003’den bu yana kök hücre terapileri yapan şirket hasta sonuçlarını takip ve kayıt etmekteki eksiklikleriyle eleştirilmektedir. Hastaların önemli bir kısmı kök hücre operasyonundan kısa süre sonra hayatlarını kaybetmişlerdir. Şirket daha yakın bir tarihte OEC (Olfactory enshealting cell) kök hücreleri kullanarak ALS, MS, Parkinson, felç gibi rahatsızlıklar için tedavi geliştirdiğini duyurmuştur. Sonuçlar hiçbir şekilde doğrulanmamıştır. Bu iddiaları kanıtlayacak araştırmaya ait hiçbir kanıtlayıcı yayın bulunmamaktadır. Ortalama maliyet 22000 $

BiomarkInternational

BioMark Amerika’da FDA tarafından dolandırıcılıktan dolayı kapatıldı. 800’den fazla hastaya kök hücre nakli yapmış olan firmanın Güney Afrika’da tutuklu olan idarecileri 2006 yılında kefaletle serbest bırakıldı. ABD’ye iadeleri için yasal girişimler devam etmektedir. Bu suçlular Seyşel Adaları’nda Tissu adıyla anılan yeni şirket isimleriyle faaliyet göstermekteler ve kesinlikle uzak durulmalı.

EmCell

Embriyonik ve mezenkimal kök hücre nakilleriyle 1995’den bu yana 62 ALS hastasını tedavi ettiğini iddia eden şirketin tedavi raporları geniş fakat son derece öznel ve doğrulanmamış durumdadır. Kök hücreleri başka off-shore kliniklerden temin etmektedir. Emcell kendisine sorulan soruları cevaplamayı, AIDS veya hepatit virüslerine karşı yapılan tarama teknikleri, tedavinin hastaya sağladığı faydalar ile ilgili daha fazla bilgi vermeyi reddetmektedir. Tedavi metodolojilerinin bilimsel dayanakları ile ilgili herhangi bir bilgi vermemektedirler. Müdahale ettikleri hastalardaki olumlu veya olumsuz gelişmeleri takip eden bir izleme mekanizmaları ya da yaptıkları bir nörolojik değerlendirme bulunmamaktadır. Yaklaşık maliyet 16000-24000 $

Biotechnology

Bir yıllık gözlemin ardından müdahalede bulunduğu hastaların yüzde 60’ında olumlu gelişme olduğunu iddia etmektedir. Şirketin bu ve diğer iddiaları doğru değildir. Dr Kumar bu başarı iddiasıyla ilgili tüm soruları cevapsız bırakmaktadır.

Medra Inc

Alzheimer, kanser, beyin hasarları gibi bir çok rahatsızlıkları cenin kök hücre nakliyle tedavi ettiğini iddia eden şirketin uygulamalarının sonuçlarını gösteren herhangi bir yayını bulunmamaktadır. Hiçbir hasta ile iletişim kurulamaktadır.

Eden Laboratories

Mitchell J Ghen 1993’e kadar uzanan yanlış tedavi geçmişine sahiptir. ABD, Meksika, Belize ve en son olarak Nassau’da onaylanmamış kordon bağı kan hücrelerini kullanması, ALS hastalarının ölümü ve zarar görmesiyle sonuçlanmıştır.

Hospital of Shandong

Hastane 10 yıldan beri nöral kök hücre tedavisinde uzmanlaştığını öne sürmektedir. Dünyaca ünlü olduklarını iddia ettikleri uzmanları hakkında isimleri de dahil hiçbir bilgi vermemektedir. Uygulamaları ile ilgili hiçbir bilgi vermemektedir. Bir çok nörolojik hastalığı tedavi ettiğini iddia eden bu hastane bunu kanıtlayacak hiçbir veri sunmamaktadır.

Dr. Frank Morales

Frank Moreles Grace İngiliz Tıp Okulu’nda jinekoloji ve doğum üzerine eğitim almıştır. Meksika’da 2 kliniği bulunan Morales ultra-viole ışık terapisi, fotodinamik terapi, oksidatif ilaçlar konusunda yetkili mercilerce onaylı olduğu iddia etmektedir. Monterrey’deki CIMA Hastane Grubu’nda rejeneratif tıp bölüm başkanı olduğunu öne sürmüş, ancak daha sonra irtibata geçildiğinde CIMA, Dr Moroles ile ne geçmişte ne de şimdi hiçbir bağlantısının bulunmadığını açıklamıştır. Yüzlerce hasta üzerinde tamamen verimsiz uygulamalarda bulunan Frank Morales Meksika Sağlık Bakanlığı tarafından aranmaktadır.

The Stowe Foundation

Lawrence Stowe 100.000 $’a kadar ulaşan maliyetlerle çeşitli vitamin preparatları satmaktadır. Stowe hastalara bu yararsız veya az bir yararı olan preparatları satmak için Frank Morales tarafından gerçekleştirilecek kök hücre tedavisi vaat etmektedir.

Biogenesis Institude

İnternet sitelerinde birçok vaatte bulunan bu şirket araştırmacıları ve uyguladıkları prosedürlerle ilgili hiçbir bilgi vermemektedir. Bu bilgileri paylaşmayan şirketin tüm vaatleri boş vaatlerden öteye gitmemektedir.

Brain Therapeutics

İnternet sitesine göre yıllarca biyokimya, patoloji, nöroloji üzerine çalışmış olan Steenblock’ın 1960’larda köpeklerdeki pıhtılaşma faktörü üzerine yayınladığı üç makaleden başka hiçbir yayınlanmış makalesi bulunmamaktadır. 1994’de 2 hastayla ilgili tedavideki ihmalden dolayı suçlu bulunmuştur. 1995’de kliniğin hiperbarik oksijen odasındaki patlamada 3 kişi yaralanmıştır.

Nu Tech

Alzheimer ve omurilik hasarlı hastaların da içinde olduğu 100’den fazla hastayı tedavi ettiğini iddia eden Shroff’un kök hücre konusunda hiçbir geçmişi, hiçbir yayını bulunmamaktadır. Geçmiş referansları ile ilgili bir bilgi bulunamamaktadır. Hakkında açılmış davalar mevcuttur. Hakkında hiçbir bilimsel veri olmayışı, öne sürdüğü büyük iddialarıyla birlikte düşünüldüğünde bu kategoride yer almıştır.

Vista Stem Cell

Vista Stem Cell 10 yıldır onlarca hastalığı embriyonik kök hücreleri kullanarak tedavi ettiğini iddia etmektedir. Ancak prosedür ve prosedürü uygulayanlar hakkında detaylı bilgi vermemektedir. Bilimsel temelin olmayışı, detaylı bilgi verilmemesi ve büyük vaatler bir araya gelince uzak durulması gereken şirketlerden biri oluyor.

Kaçınılması Gereken Merkezler

Bu kılavuz hazırlandığı sırada, dünyada kök hücre tedavisi yaptığını iddia eden birçok merkezin açılıp kapatıldığını biliyoruz. Çok net bilgi sahibi olunamayan ve kaçınılması gereken diğer merkezler aşağıdadır.

Cell Medicine, aka Stem Cell Institute, (aka Institute of Cellular Medicine)
http://www.cellmedicine.com/
Panama City, Panama (formerly San Jose, Costa Rica)

Centre for Holistic Life Extension

http://www.extendlife.com/
Tijuana, Mexico

Beijing Tiantan puhua Hospital

http://www.puhuachina.com/
Beijing, China

International Stem Cell Institute

http://www.istemcelli.com/
San Diego, CA, USA and Progreso, Mexico

Lemana Clinic

http://www.lemana.com/
Clarens, Montreux, Switzerland

Neurovita
http://www.neurovita.ru/
Moscow, Russia

Stem Cells for Hope

http://www.stemcellsforhope.com/
Kiev, Ukraine and Tijuana, Mexico

Stemaid
http://www.stemaid.com/
Bilinmiyor