COVID-19 özellikle ALS'li bireyleri nasıl etkileyebilir?

S: COVID-19 özellikle ALS'li bireyleri nasıl etkileyebilir?

C: Genç ve sağlıklı olsanız bile, ALS'li herkes COVID-19 ve komplikasyonları için çok yüksek risk altındadır. En büyük risk solunum kasları güçsüz ve ya bulbar tutulumu olan hastalardadır. ALS hastalarının genel olarak iyi bir bağışıklık sistemi olmasına rağmen, en endişe verici şey viral enfeksiyonun neden olabileceği salgıları temizlemek için gereken güçlü bir öksürük refleksinin eksikliğidir. Bu sekresyonlar akciğerde kalabilir ve pnömoniye yol açabilir. Bu nedenle temaslardan mümkün olduğunca kaçının (sosyal veya fiziksel mesafe koyarak) ve henüz trakeostomi olmadıysanız öksürük yardımı cihazınız (varsa) günde en az iki kez olarak kullanın.

S: ALS'li kişiler, bakıcıları ve aile üyeleri hangi önlemleri almalıdır?

C: Aynı evde yaşayanlar, kendileri ve evdeki diğer bireyler için ellerinden geleni yapmalıdır. En önemlisi, el yıkama ve yüzünüze dokunmaktan kaçınmak, öksürük, hapşırma sırasında dirseğinizi kullanmak, solunum yolu hastalıklarından kaçınmaktır.

İnsanlardan en az 2 metre veya daha fazla uzakta durmak da yardımcı olur. Ayrıca, grip gibi önlenebilir hastalıklardan kaçınmak çok yararlıdır.

S: Bulbar ALS'yim yutma problemlerim nedeniyle aylardır öksürüyorum. Öksürüğümün korona virüse bağlı olup olmadığını nasıl bileceğim?

C: ALS'li birçok insanın gerek yutma güçlüğü nedeniyle gerekse soluk borusunda biriken balgam nedeniyle kronik öksürüğü vardır. Yüksek ateş (38,5 üzerinde), vücut ağrıları, boğaz ağrısı, yutkunma sırasında şiddetli boğaz ağrısı, burun tıkanıklığı, mide bulantısı, karın ağrısı, ishal, halsizlik gibi korona virüs enfeksiyonunun diğer semptomlarına sahipseniz, bunun sadece normal ALS ile ilgili öksürüğünüz değil, korona virüs olduğundan endişelenmeniz gerekir.

S: Paketler, postalar veya mağazadan satın alınan ürünleri teslim alırken ek önlemler alınmalı mıdır? Bu malzemeleri teslim almanın en iyi yolu nedir?

C: Herkesin ellerini iyice yıkaması ve yüzlerine mümkün olduğunca dokunmaktan kaçınması gerçekten önemlidir, çünkü kimin enfekte olabileceğini veya neye dokunduğunu bilmiyoruz. Virüsün üç güne kadar yüzeylerde, özellikle cam veya plastik gibi sert yüzeylerde ve 24 saate kadar kartonlarda yaşadığı gösterilmiştir. Bir kişi ve gelen paketle ilgili olarak bir endişeniz varsa, bir temizleme spreyi ile paketi spreyleyin. Posta yoluyla kağıt veya karton kargoların taşınma süresi ve minimum kullanımı nedeniyle düşük risklidir. Metal bir kutu gibi bir paketteki içeriğin teorik olarak üzerinde bir miktar kontaminasyonu (bulaş) olabilir ve insan elinin en fazla üç gün önce değdiğini farzedersek, bir miktar bulaşma şansı vardır. Bir temizleme spreyi ile paketi spreyleyin. Bir süre balkonda bırakın. Bir alışveriş sepetinin tutamağı veya market arabası gibi birçok insanın dokunduğu sert yüzeyler için dikkatli olmalıyız. Virüsün bulaşmış olduğunu varsayarak mümkünse sprey ile temizlemeli ve eldiven ile kullanmalıyız.

S: Ailem beni merak etmiş kendi arabasıyla ziyarete gelmiş. Onları görebilir miyim yoksa uzak durmaları mı gerekiyor?

C: Güzel soru. Virüsten korunurken sosyal ihtiyaçlarımızı dengelemek çok zor. Sosyal uzaklaşma teriminden hoşlanmıyoruz ve fiziksel uzaklaşma terimini kullanıyoruz, Herhangi bir koronavirüs belirtisi varsa; öksürme, ateş, boğaz ağrısı vb. korunmanız için uzak durmalarını istemelisiniz. Fakat sağlıklı olmaları durumunda, yine de dışarıdan virüs taşıyabilecek olmaları ihtimaline karşı en az 2 metre fiziksel mesafe uygundur. Ayrıca genel temizlik ilkelerine uymaları çok önemlidir. Sık el yıkama (ılık su, sabun, en az 20 sn), 60% alkol içieren el temizleyiciler ve yüzey temizleyicileri esastır.

Aşırı sosyal (fiziksel) mesafenin nedeni esas olarak “hasta sayısı eğrisini düzleştirmektir” - Kısa süre çok fazla hasta hastaneye başvurduğunda kısıtlı yoğun bakım ve solunum cihazı sayısı nedeniyle yeterli bakımı alamaz.

Hastane ve tüm yoğun bakım çalışanlarının güvende kalabilmesi için dalgalanmayı minimumda tutmak gerekiyor.

S: Evdeki bakıcı veya yardımcı virüse maruz kalırsa veya koronavirüs teşhisi konursa ne yapmalı?

C: Bu, duruma bağlı olarak çok zor bir soru. Mümkünse, bakıcıyı değiştirin. Ama aynı zamanda bakıcıların bazen vazgeçilmez olduğunu veya evinizde yaşadıklarını da biliyoruz ( kimisi ile aynı ortamda uyuyorsunuz) Eğer sizinle yaşıyorlarsa ve değiştirilemiyorlarsa, size her dokunduklarında veya size dokunmaya yaklaştıklarında el yıkamaya olağanüstü dikkat etmelidirler. Size dokunmadan önce ve size dokunduktan sonra ellerini yıkamalıdırlar. Bu, bakıcının bir maske takmasını da önereceğimiz tek durumdur. N95 tipi değil, basit bir maske tavsiye ediliyor. Basit maske, öksürük veya hapşırma sırasında havaya dağılan parçacıkların kolayca yayılmasını önleyecektir. Mümkünse farklı bir odada uyumak ve sosyal olarak mesafe koymak gereklidir.

S: Ben 35 yaşındayım ve ALS dışında çok sağlıklıyım. Korona virüsüne yakalanmak için çok düşük bir risk grubundayım. Ancak ALS bağışıklık sistemimi etkiler mi ve beni yüksek riskli yapar mı?

C: Evet, Çin'den gelen verilere dayanarak 35 yaş düşük riskli olarak kabul edildi. Bununla birlikte, Amerika’dan gelen son raporlar genç yetişkinlerin hala risk altında olduğunu gösteriyor. Amerika’da, bu virüsün sadece yaşlılar ve kronik hastalar için değil herkes için tehlikeli olduğunu vurguluyorlar. Tabii ki, en büyük risk yaşlı ve sağlıksız olanlardadır. Ancak genç yetişkinlerin ciddi komplikasyonlar geliştirdiği ve hatta öldüğü görüldü. Hepimiz bu işte birlikteyiz ve kendimizi korumak için elimizden geleni yapmalıyız ve bu da fiziksel mesafeyi korumak anlamına geliyor.

S: Ben ve ailem her gün ateşimizi ölçmeli miyiz?

C: Burada mutlak bir doğru cevap olduğunu sanmıyoruz. Hastaneler, başvuran herkesin ateşinin ölçülmesini ve semptomlar hakkında birkaç soruyu cevaplamasını istiyor. Ateş veya korona virüs enfeksiyonunu düşündüren yeni semptomlar varsa, evlerine gitmeleri veya gerektiğinde bakım almaları istenir. Bu hastane ve klinik hastaları ve tıbbi personeli korumak içindir. Ateş, sadece Koronavirüs değil, diğer enfeksiyon hastalıkları için önemli bir bulgudur.

S: Bakıcımın gündelik olarak gelip gitmesi güvenli mi yoksa iptal edip bir aile üyesinin bana yardım etmesini mi sağlamalı mıyım?

C: Her durum için doğru bir cevap yoktur. Günlük veya farklı periyotlarda dışardan gelen bakıcınızdan vazgeçmenin birçok etkisi vardır. Tabii ki, kişisel güvenlik açısından, genel olarak insanlarla temasları en aza indirmek virüsü alma şansını azaltır. Ancak aile üyeniz, bakıcının yapabileceklerini yapma yeteneğine sahip olabilir ya da olmayabilir ve ihtiyacınız olan bakımı alamazsanız da tehlikeli olabilir. Aile üyeniz çok fazla yük altındaysa fiziksel veya duygusal olarak yorulabilir. Eğer sizin için değerli bir bakıcı ise, dışlanmış, terk edilmiş hissedebilir ve daha sonra ihtiyacınız olduğunda geri dönmek istemeyebilir. Bu yüzden kişisel durumunuza bağlı olarak ailenizle birlikte karar verilmesi gereken bir durum.

S: Evde bakım kurumları hizmet veriyor mu?

C: Evde bakım kurumları rutin ev ziyaretlerini duraklattı. Ancak evde sağlık hattı 4443833 çalışıyor.

ALS-MNH Derneği evde hemşire ziyaretlerine bir süre ara verildi.

S: Torunlarımın beni ziyaret etmesi güvenli mi?

C: Aile ziyaretleri söz konusu olduğunda zor bir soru. Toplumsal tecrit, bu zamanlarda hiçbirimizin arzu ettiği bir şey değildir. Ancak, çocukların birçok virüs taşıdığını da biliyoruz ve bu salgınla, virüs taşıyabileceklerinden ve birkaç semptomları olabileceğinden korkuyoruz, bu yüzden çocuklar, enfeksiyonu bilmeden yaymanın bir kaynağı olabilir. Ve çoğu ALS hastası COVID-19 komplikasyonları için yüksek risk altındadır. ALS ve herhangi bir solunum yetmezliği varsa mümkün olan her temastan, özellikle fiziksel mesafeyi anlamayan küçük çocuklardan kaçınırdım. İnsanları görmek ve iletişim kurmak için Skype, Facetime veya diğer yöntemleri kullanmak daha mantıklı olur. Sonuçta torunlarımız özellikle de bu cihazları kullanmakta çoğumuzdan daha iyiler

S: Bakıcımızın veya aile bireyimizin alışveriş için dışarı çıkması mı veya alışverişleri kargo ile teslim almak mı daha güvenli?

C: Diğer insanlara ve diğer insanların dokunabileceği şeylere (kapı kolları veya bilgisayar klavyeleri gibi) maruz kalmamızı azaltarak riskimizi azaltırız. Bir şeyleri teslim almak, bir mağazaya herhangi bir saatte gitmekten daha az risk taşır.

S: İlaç veya malzeme günü gelen veya rapor yeniletmek isteyen hastalar hastaneye gitsinler mi?


C: Hayır. Sağlık Bakanlığı İlaç ve Eczacılık Başkan Yardımcılığı tarafından 16.03.2020 tarihinde yapılan duyuruda hastaların kronik olarak kullandıkları ilaçlarına erişimlerini kolaylaştırmak amacıyla; kırmızı, yeşil ve normal reçete ile verilmesi gereken izlemeye tâbi ilaçlar ile mor ve turuncu reçeteli ilaçlar da dâhil olmak üzere birtakım kolaylıklar getirilmiştir. Biten ilaç raporlarının süresi uzatılmış, daha sonra sağlık kontrolleri yaptırmak şartı ile raporlu ilaçları yazdırmak için sağlık kuruluşlarına başvurma gerekliliği kaldırılmıştır. Bu duyuruya ait ayrıntıları https://www.titck.gov.tr/duyuru/eczacilara-ve-tum-ilgililere-duyurulur-16032020090441 adresinde bulabilirsiniz.

S: Hastalığı nedeniyle tıbbi malzeme kullanan hastaların sağlık raporları ne olacak?

C: SGK’nın 20.03.2020 tarihinde yaptığı duyuruda 01.03.2020 tarihi itibari ile sonlanmış veya bu tarihten sonra sonlanacak olan ve kronik hastalığı nedeniyle kişilere düzenlenmiş olan tıbbi malzeme raporlarının SGK tarafından sonradan belirlenecek tarihe kadar geçerli olduğu belirtilmiştir (https://bit.ly/3bxcqbQ2).

S: Covid-19 enfeksiyonu belirtileri ortaya çıkarsa hastane yatışı ne zaman olmalı? 

Hastaneye yatış mümkün olduğunca geciktirilmelidir. Bilinmesi gerekir ki: • Acil servisler zaten aşırı yük altındadırlar. • Yatacak hasta seçimi ya da ‘triaj’ konusu nöromusküler hastalar için olumsuz yönde işleyebilir. Acil servis ve enfeksiyon hekimleri için zor bir karar anı olabilir. • Birçok hastane idaresi dışarıdan getirilen solunum cihazlarını hijyen prensipleri gereği hastaneye almayacaktır.

S: Şu anda mevcut koşullar nedeni ile evden çıkamayan 65 yaş üstü ve kronik hastaların ihtiyaçları nasıl karşılanacaktır.

C: Bu konuda devletimizin yayınladığı genelgeler doğrultusunda kaymakamlıklar ve Belediyeler evden çıkması kısıtlanmış olan 65 yaş üstü ve kronik rahatsızlığı bulunan kişiler için çeşitli hizmetler vermektedir. Örneğin kuru erzak yardımı, sıcak yemek yardımı ve alışveriş işleri belediye ve kaymakamlık ekiplerince kurulan vefa sosyal destek hattı sayesinde yapılabilmektedir. Bu konuda detaylı bilgi için derneğimizin web sitesini ziyaret ediniz.

S: ALS-MNH Derneği açık olacak mı? 

Dernek çalışanları evden çalışma düzenine geçmiştir. Mesai saatlerinde telefonla destek verilecektir.
Ayrıca bilgi@als.org.tr adresimize mail gönderebilirsiniz. Acil durumda ise WhatsApp numaralarımıza mesaj bırakabilirsiniz.

WhatsApp mesaj hattı:

Genel Merkez: 0 553 809 59 19
İzmir Şube: 0 552 265 92 28
Antalya Şube: 05053562535

www.als.org.tr


Yararlı bağlantılar


https://koronaonlem.saglik.gov.tr/
https://covid19.tubitak.gov.tr/turkiyede-durum
https://corona.cbddo.gov.tr/
https://www.als.org.tr/yeni-koronavirus-covid-19
https://covid19.saglik.gov.tr/tr/

Kaynak