Bu konuyu daha önce şurada açıklamıştım.
Kısaca hatırlatmak gerekirse;
ALS hastası, trakeostomi öncesi zaten konuşma yeteneğini kaybetmiş ise (Bulber başlayan ALS de konuşma ve yutma erken bozulur) trakeostomi sonrası da konuşamaz.
Konuşmanın olabilmesi için;
1- Ses telleri sağlam ve hastalıktan etkilenmemiş olması ,
2- Ses tellerinin arasından yeterli basınçta hava geçiyor olması,
2- Harflerin seslendirilebilmesi (dil, yanak, dudak kasları sağlam olmalıdır)
ALS hastalarında konuşma bozukluğu neden olur?
ALS hastalarında ilerleyen dönemde belki de en yıkıcı olan
kayıp konuşma yeteneğini kaybetme ihtimalidir.
Konuşma, insanın en yüksek entelektüel yeteneklerinden
biridir. Beyinde konuşma merkezi (Broca) tarafından düşünceler elektrik
uyarılarına dönüştürülür. Konuşmanın
gerçekleşmesi için ses telleri, yeterli solunum basıncı, dil, yanak, dudak ve
damak kaslarının uyum içinde çalışması gerekiyor. ALS hastalığının bulber
başlayan türünde konuşma bozukluğu erken dönemde başlıyor. Bunun nedeni, bulbus
adı verilen beyin ile omurilik arasında yer alan bölgenin hastalıktan
etkilenmesidir. Bu bölgede konuşma için
gerekli olan kasları çalıştıran merkezler vardır. Solunumu ve yutmayı kontrol
eden sinirler de bu bölgededir.
Mevcut tıbbi ve rehabilitasyon teknolojileri bu
ilerleyici kayıpları önlemek için bir çözüm getiremiyor. Buna rağmen
konuşmayı telafi edici stratejiler vardır. AAC (augmentative
assistive communication) veya ADİS (Alternatif destekleyici
iletişim sistemleri) yardımcı teknoloji
ürünleri ve teknikleri kullanarak iletişim kurma becerilerini korumak için ALS
li kişilere yardımcı olabilir.
Bulber tutulumlu ALS de konuşma anlaşılırlığı
azalmaya başladığında konuşma yeteneğini rehabilite etmek yerine iletişimi
sağlayacak diğer yöntemlere odaklanmak gerektiği üzerinde duruluyor (Yorkston,
Miller & Strand, 1995) Doğrudan konuşmaya müdahale etmek bir dizi
nedenden dolayı tavsiye edilmez.
Öncelikle, konuşma egzersizleri yorucu olacağı
için nörolojik kötüleşmeyi hızlandırabilir. İkinci olarak da
egzersizler sonucunda belirli bir fayda görülmeyince hasta cesaretini
yitirebilir, psikolojik açıdan travma yaşayabilir.
Valf kullanıldığında, mutlaka balonu indirmek gerekir. Solunum cihazından gelen basınçlı havanın ciğerlere girişinde valf açılır, nefes verirken valf kapanır. Bu durumda havanın ses tellerine yönlenmesi sağlanır. Nefes verme işlemi ağızdan yapılır. Konuşma sırasında hava ağızdan-burundan çıkar.
Önemli not: Balonlu tüplerle birlikte konuşma valfi kullanmak için üretici firmanın talimatlarına
uymak zorunludur. Aksi halde hava yolunun kapatılmasına ve boğulmaya neden olabilir. Balonlu tüp ile birlikte konuşma valfi uygulaması sadece doktor ile birlikte yapılmalıdır. Bazı durumlarda ventilasyon ayarlarının değiştirilmesi gerekebilir.
TRACOE phon assist
Passy-Muir® Tracheostomy & Ventilator Swallowing and Speaking Valve
PMV® 007 (Aqua Color™)
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder