ALS hastalığında uyku sorunu ve uykusuzluk nedenleri

Solunum güçlüğü ve yetersiz Oksijen, birikmiş karbondioksit (hiperkapni)  nedeniyle uyanma sıklığında artma ALS’de yaygın olarak görülmekte ve gündüz uyuklamalarına, sabah baş ağrılarına ve yorgunluğun artışına neden olmaktadır. Solunum güçlüğü ilerledikçe diyafragmatik güçsüzlük de artığı için hastalar sırtüstü yatamaz ve bu durumu çok sayıda yastık kullanarak daha rahat ederler. Daha ileri evrelerde hastalar yatakta hiç yatamazlar, oturur pozisyonda uyumaya çalışırlar. Solunum yetmezliğinin en önemli özelliği bir faaliyet sırasında, ilerleyen dönemlerde istirahatta ortaya çıkan  solunum güçlüğü (dispne) dir. Pozisyon değiştirmede güçlük, ağrıyan kaslar, hareketsiz yatmaktan dolayı rahatsızlık, eklem katılığı ve solunum problemleri sıklıkla insanların uykuya dalmasını veya uykularını sürdürmelerini engeller.  Uyku bozukluğunu azaltmak için, uykusuzluğun nedenini bulmak önemlidir. Eğer fiziksel bir ağrı varsa, ağrının nedeni ve bu konuda ne yapılması gerektiği belirlenmelidir. Aynı pozisyonda uzun süre kalmak uykusuzluk sebebidir. Her iki saatte bir vücuda yeniden pozisyon vermek, optimal rahatlığı ve uyuma yeteneğini geliştirir. Bazı bireyler, gecenin ortasında kalkıp kısa bir süre bir sandalyede oturarak hareketlenmek solunum ve dolaşımı rahatlatabilir.

 

1- Solunum problemi: ALS hastalığında diyafram kasları zayıfladığında sırtüstü yatarak uykuya dalmak zorlaşıyor. İlk zamanlarda yüksek yastıkla destekleyerek uykuya dalmak kolay olabilir. Pulse oksimetre ile parmaktan oksijen satürasyonu ölçümü fikir verebilir. Satürasyon 92-93 civarına düştüğünde uykuya dalmak zorlaşıyor. Gece sık uyanma oluyor. Uyku testi yaptırmak tavsiye ediliyor.
2- Yatakta kendi başına sağa sola dönme zor olmaya başlıyor. Kalça, sırt, bel ağrısı nedeniyle uyku kalitesi bozuluyor. Havalı yatak, hafif örtü, hafif yorgan, battaniye kullanılabilir. Ayak ucunda örtü ağırlığı olmamasına dikkat etmek gerekiyor.
3- Psikolojik açıdan bakıldığında iç sıkıntısı (anksiyete) ve olumsuz düşünceler de uyku bozukluğu yapabilir. Bunun için ilaç tedavisi olabilir. Fakat solunum güçlüğü başladıysa bu ilaçlar solunumu da olumsuz etkilemektedir. Dikkat! Solunum cihazına bağlı hastalar antidepresan, anksiyolitik ilaçlar veya doktor reçetesi ile uyku ilacı kullanabilir.
4- Solunum cihazına bağlı hastalarda cihaz ayarlarında uykuya dalma modu (ramp)  ayarı kontrol ediniz. Aspirasyon ihtiyacı, hava açlığı kontrol edin. Peg yoluyla beslenenler midede hava birikmesi olabilir, kontrol ediniz.