ClinicalTrials.gov Hakkında

ClinicalTrials.gov doktorlar, araştırmacılar, fon sağlayıcılar, kanun yapıcılar ve hatta hastalar için tonlarca bilgi içeren küresel ölçekli bir web sitesi. Gerek­sinim duyduğunuz özel bilgiyi bulan, basit ama güçlü bir arama motoru. Yürütülen binlerce klinik çalışma içinde kök hücrelerle yürütülen 4745 klinik çalışmayı da içeriyor. 

 

Klinik araştırmaların ve ilaç geliştirmelerin heyecan verici dünyasında Clini­calTrials.gov gelişmeleri öğrenmenin en pratik yollarından birisi olarak kendini gösteriyor ve bu baş döndürücü alanı bir nebze temsil ediyor. Araştırmacıların ve hasta­ların sisteme kayıt ve giriş yapabildiği, serbest erişimli bu internet sitesinin sürdürülebilirliğini Amerikan Ulusal Sağlık Enstitüsü (NIH) ve buna bağlı Ulusal Sağlık Kütüphanesi (NLM) sağlıyor. Klinik raporlama alanında bir uzman olan Dr. Deborah Zarin bu sitenin başkanı. Kendisiyle bir kök hücre uzmanı olan Dr. Paul Knoepfler’in yapmış olduğu röportajdan bazı alıntılar sunuyoruz. 

ClinicalTrials.gov’un amacı ve misyonu nedir?

ClinicalTrials.gov ABD ve dünya çapında yürütülen yaklaşık 175.000 kayıtlı girişimsel ve gözlemsel klinik araştırma çalışması hakkında kamuya kapsamlı bilgi sağlıyor. Bunların arasında, çoğu daha önce başka bir yerde yayınlanmayan yaklaşık 14.400 kaydın özet sonucundan oluşuyor. Clini­calTrials.gov dünya üzerinde halka açık en büyük kayıt ve sonuç veritabanı ve ayda 112 milyondan fazla sayfa görüntülemeye ve günlük 57.000 farklı ziyaretçiye hizmet veriyor (http://ClinicalTrials.gov/ ct2/resources/trends). Araştırmacılar ve sponsorlar verilerini ClinicalTrials.gov’a web tabanlı bir pro­tokol kayıt ve sonuç sistemi üzerinden gönderiyor.

ClinicalTrials.gov 2000 yılında Ulusal Sağlık Kütüphanesi (NLM) tarafından 1997’nin Gıda ve İlaç Dairesi (FDA) Modernizasyon Yasası’na karşılık olarak ve NLM’nin biyomedikal bilgiyi yayma ve kamu sağlığını geliştirme görevini desteklemek için kuruldu. O zamandan bugüne, ClinicalTrials.gov önemli oranda büyüdü ve ileriye dönük kayıtları tutan International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) gibi oluşumları da destekler oldu. 2007 yılında Gıda ve İlaç Dairesi Yasasının 801. maddesinde (FDAAA 801) yapılan değişiklikle bir önceki yasadaki zorunlu kayıt koşulunu faz 1 olmayan ve FDA tarafından kontrol edilen ilaçlar, biyolojik ürünler ve cihazlarla yapılan çalışmaları; ve her çalışmaya ait ek bilgileri kapsayacak şekilde genişletti. Bu değişiklik ayrıca sonuçların bildirildiği veritabanının oluşturulmasını da sağladı. 

ClinicalTrials.gov kullanımının sürekli artışı, kayıt ve sonuçları raporlamanın bilimsel ve etik öneminin tüm dünyada anlaşılmasının yanı sıra ABD federal yasası sayesinde olmuştur. Birleştirilmiş kayıt ve sonuçlarını barındıran bu veritabanı, hastalar, sağlık alanındaki uzmanlar, sağlık sigortası sunan kuruluşlar ve politik karar mercileri için devam eden ve tamamlanmış klinik çalışmalara ilişkin kritik bilgiye erişim sağlıyor. Örneğin, çalışmanın potansiyel katılımcıları, klinik tedavi uzmanları ve araştırmacılar ilgilendikleri çalışmaları buradan bulabilir, de­vam eden çalışmaların özet protokollerine, hasta kabul bilgilerine ve tamamlanmış çalışmaların sonuçlarına buradan ulaşabiliyorlar. Bilimsel yayın editörleri, bilimsel makale değerlendirme hakemleri ve okuyucular ClinicalTrials.gov’u önceden belir­lenmiş değerlendirme ölçütlerini incelemek için kullanabilir ve dergilere başvurusu yapılan metinler ve yayınlarda ifade edilmeyen değişiklikler için özet protokol bilgisini gözden geçirebilirler. Yayınlan­mak üzere gönderilen makale hakemleri yayınlan­mamış çalışmaları ve sonuçları arayıp bulabilirler. ClinicalTrials.gov beklenmeyen sonuçların da izlenebildiği bir platform haline gelmiştir. 

Araştırma ekibinin sorumlusu tarafından Clini­calTrials.gov’a girilmesi gereken belli çalışmalar var mı?

ABD’de konuyla ilgili iki zorunluluk FDAAA 801 ve International Committee of Medical Journal Editors (ICMJE) çalışma kaydı politikasıdır. Bir ABD federal yasası olan FDAAA 801, çalışma sponsorunun veya onun başındaki araştırmacının kaydolması ve FDA’nın kontrolündeki ilaç veya cihazların faz 1 dışındaki girişimsel çalışmalarının sonuçlarını rapor etmesi gibi bir yasal zorunluluk içerir. Buna uymamanın azımsanmayacak bir cezası vardır. Hükümler 2007 yılından başlayarak yürürlüğe girse de, bu kanun için düzenleyici işlemler hali hazırda devam etmektedir. ICMJE politikası ise fazına veya girişim türüne bakmaksızın her girişimsel çalışmanın kaydını gerektiriyor; buna uymamanın cezası ise bilimsel bir derginin burada kaydı olmayan bir çalışmayı yayınlamak üzere dikkate almayacak olması. Diğer önemli uluslararası kayıt kanunları ve politikalarıysa şu adreste belirtili­yor; http://ClinicalTrials.gov/ct2/manage-recs/background#WhyRegister. 

ClinicalTrials.gov’da yer alması sakıncalı belli çalışmalar var mı? Eğer varsa, sebebi nedir?

ClinicalTrials.gov dünyanın her yerindeki çalışma sponsorlarına ve araştırmacılara ait bilgiyi kabul ediyor. Tek koşul, bu çalışmanın insan denekler içermesi ve geçerli kanun ve yönetmeliklere uy­gun olması (örneğin etik kurullardan geçmiş olması).

Yasal, düzenleyici ve etik değer­lendirmelerden bize biraz daha söz eder misiniz?

Biz araştırıcılardan spesifik olarak IRB (kurumsal etik değerlendirme komisyonu raporu) bilgisini talep ediyoruz. Web sayfamızdaki “seçenekler” menüsünde “beklemede”, “onaylandı” ve“muaf” gibi seçenekler bulunuyor. Çalışmaların IRB onayı aldığını bildirmeden “hasta topluyor” veya “açık” olarak ifade edilmesine izin vermiyoruz. En az bir IRB mektubunun kopyasını istiyoruz ama bunun için zorlamıyoruz. Yasal ve mevzuata ilişkin başka hususları araştırmıyoruz; bu sorumlu tarafın bize “belgelendirmesi” gereken bir şey. Biz gözetim otoritelerinin olduğu bir liste sunuyoruz, eğer çalışmayla ilgili gözden kaçırılan bir problem varsa sayfaya girenler ve biz bu konuda bilgilenmiş oluyoruz. Bu durum özellikle ABD dışından kayıt yaptıran ve lokal düzenleyici sistem hakkında pek bir şey bilemediğimiz çalışmalar için geçerli. 

Hangi araştırmacılar ClinicalTrials.gov’a klinik deneme girişinde bulunabiliyor? ClinicalTrials. gov ekibi çalışmanın internet sitesinde yer almasına izin verip vermemeye nasıl karar veri­yor? Ne tür bir güvenlik incelemesi yapılıyor? Onur sistemi diye bir şey var mı?

ClinicalTrials.gov ABD federal hükümeti, ilaç ve tıbbi cihaz firmaları, akademik ve uluslararası kuruluşlar dahil olmak üzere yaklaşık 12.500 çalışma grubu tarafından gönderilen klinik çalışma bilgisini bünyesinde bulunduruyor. Başvuru gönderildikten ve bir personel tarafından gözden geçirildikten sonra ClinicalTrials.gov her kuruluş (örn. şirket, üniversite veya tıp merkezi) için web tabanlı bir PRS hesabı oluşturuyor. Bir kuruluşta çalışmayı yürüten tüm araştırmacılar bu tek PRS hesabı içinde kullanıcı olarak atanıyorlar. Kuruluşlar genelde hesabı yönetmek ve diğer kullanıcılara giriş oluşturmak için bir veya daha fazla kişiyi PRS yöneticisi olarak belirliyor. Sunulan her veri iki aşamalı bir süreçten geçiyor; (1) otomatik doğrulama sistemi gerekli veri elemanları için eksik ve geçersiz veriyi belirliyor (ör. sayısal veri gerektiğinde karakter girilmesi gibi); (2) elle yapılan inceleme süreci belirgin geçerliliğe, anlamlı girdilere, mantığa, kendi içinde tutarlılığa ve biçimlemeye odaklanıyor. Sunulan bilginin dışsal geçerliliğini değerlendirmiyoruz çünkü onaylanmış bir referans standardımız yok.

ClinicalTrials.gov’un kâr amacı güden çalışma­larla ilgili özel bir politikası var mı? Resmi bir politikası yoksa bu konuya bakış açınızdan söz eder misiniz?

ClinicalTrials.gov’un kâr amacı güden çalışma­larla ilgili bir özel politikası yok. Kayıt ve sonuçları raporlamayı, geçerli kanun ve yönetmeliklere uygun olan tüm klinik çalışmalar için finansman kaynağına ve diğer özelliklerine bakmaksızın kayıt yapılmasını teşvik ediyoruz. Daha önce söz ettiğim gibi, etik ve bilimsel sebeplerden dolayı, şeffaflığın insanda yapılan tüm biyomedikal veya sağlıkla ilgili araştırma çalışmalarında önemli olduğuna kuvvetle inanıyoruz. Bunun için http://ClinicalTrials.gov/ct2/manage-recs/background sayfasındaki bilgi faydalı olabilir.

Klinik raporlama alanında bir uzman olan Dr. Deborah Zarin bu sitenin başkanı. Kendisiyle bir kök hücre uzmanı olan Dr. Paul Knoepfler’in yapmış olduğu röportajın devamını sunuyoruz.

ClinicalTrials.gov’un kâr amacı güden çalışma­larla ilgili özel bir politikası var mı? Resmi bir politikası yoksa bu konuya bakış açınızdan söz eder misiniz?

ClinicalTrials.gov’un kâr amacı güden çalışma­larla ilgili bir özel politikası yok. Kayıt ve sonuçları raporlamayı, geçerli kanun ve yönetmeliklere uygun olan tüm klinik çalışmalar için finansman kaynağına ve diğer özelliklerine bakmaksızın kayıt yapılmasını teşvik ediyoruz. Daha önce söz ettiğim gibi, etik ve bilimsel sebeplerden dolayı, şeffaflığın insanda yapılan tüm biyomedikal veya sağlıkla ilgili araştırma çalışmalarında önemli olduğuna kuvvetle inanıyoruz. Bunun için http://ClinicalTrials.gov/ct2/ manage-recs/background sayfasındaki bilgi faydalı olabilir. 

Her bilimsel girişimde olduğu gibi, klinik araştır­malar da araştırmacılar, katılımcılar, fon sağlayıcılar, düzenleyiciler, yayın hakemleri dahil olmak üzere pek çok önemli paydaşı kapsayan geniş bir “eko­ sistem” içinde yürütülür. Böyle olunca da, belirli bir çalışmanın veya tasarımın olası bilimsel ve etik kat­kıları bütün çevre göz önüne alınarak değerlendi­rilmelidir. Örneğin, çalışılan konu, sorulan bilimsel soru hakkında ne biliniyor? Bu konuyla ilişkili hangi çalışmalar yapılmış ve sonuçları nelerdir? Konuyla ilgili hali hazırda hangi çalışmalar yapılıyor?

Biz ClinicalTrias.gov’u insanların bu tür soruları çalışma başlamadan yanıtlamasına yardım eden bir araç olarak görüyoruz. Klinik araştırma kuruluşunun bilgilendirilmesi ve kanıta dayalı tıbbın geliştirilme­si için, bir çalışmanın planlanınca, kaydedilmesi ger­ektiğine, tamamlandıktan sonra ise özet sonuçların rapor edilmesi gerektiğine inanıyoruz. 

Ben ClinicalTrials.gov’da yer alan bazı çalışma­lar için endişe duyuyorum. Bana göre bunlar daha çok kâr etme peşinde olup hastalara yardımla ve veri oluşturmayla daha az ilgileni­yor olabilirler. Genel olarak gelecekte Clini­calTrials.gov’un sunulan çalışmaların güvenlik incelemesini daha fazla yapması mümkün mü? Paydaşların belli çalışmalardan endişe duyduk­larında endişelerini ClinicalTrials.gov ekibine iletebilecekleri bir mekanizma var mı?

ClinicalTrials.gov klinik araştırma çalışmalarının kalitesini değerlendiremez, bu fon sağlayıcıların, düzenleyicilerin ve etik inceleme kurullarının görevidir. ClinicalTrials.gov’un rolü klinik çalışma­lar hakkındaki bilginin kamu tarafından ulaşılabilir olmasını sağlamak ve dolayısıyla başkalarının da bu verileri analiz etmesine imkan vermektir. Bu, farklı alanlarda bilgi sahibi olan paydaşların ClinicalTrials.gov’a konan bilginin kalitesini değerlendirmesini sağlar. Bir benzetme yapmak gerekirse PubMed, kamunun, hakemli biyomedikal dergilerde yayınlanan makaleler hakkında bibliyo­grafik bilgiye erişimini sağlar. Yayınevleri, bilimsel yayın editörleri ve bilimsel makale değerlendirme hakemleri yayınlanma öncesinde metnin dikkatle incelenmesinden sorumludurlar. Ancak başka araştırmacılar da yayınlanan makalelerin kritiğini yapabilir, bu bilimi daha da geliştirir.

Çoğunlukla ClinicalTrials.gov’a girilen bir kayıttaki hatayı tespit eden paydaşlarımızdan ilgili kuru­luşla veya bilgiyi sunan kişiyle iletişime geçme­sini istiyoruz. Hukuki sorunlar ortaya çıktığında paydaşlarımızın çalışma üzerinde yargı yetkisi olan düzenleyici kuruluşla veya gözetim organıyla irtibata geçmelidirler.

Hali hazırda ClinicalTrials.gov çalışmalar hakkında elde ettiği bütün bilgiyi vermiyor. Gelecekte belli konularda endişesi olan paydaşların web sitesinin yürüttüğü politikalar hakkındaki görüşlerinin yer alabileceği veya hastaların ödemesi gereken ücretler gibi daha çok bilgiye yer vermek ve benzerleri gibi önerilerde bulunabildikleri bir mekanizma olabilir mi?

HHS (Health and Human Services) CilinicalTrials.gov raporlaması için yakında FDAAA koşullarıyla ilgili Notice of Proposed Rulemaking (NPRM) yayın­layacak. Üzerinde halkın yorum yapabilmesi için yayınlanan bilgi 90 gün askıda kalacak. Dolayısıyla bu sorunların birçoğu gözden geçirilmiş olacak (hangi bilgi kayda geçirilmeli, hangi bilgi halka açık olmalı gibi). NPRM’de yayınlananlar hakkında bilgilenmek istiyorsanız, FDAAA-UPDATE-L’e abone olmalısınız (https://list.nih.gov/cgi-bin/ wa.exe?SUBED1=fdaaa-update-l&A=1. 

Gelecek için vizyonunuz nedir?

Gidişatımıza göre siteyi daha da ileriye götürecek yenilikler planlıyoruz. Örneğin; yayınlanan veriler bilimsel alanda yeni çalışmaları doğru bir şekilde temsil edeceği şekilde sürekli olarak yapılandırıl­malıdır. Örneğin; yeni bilim alanları ortaya çıktıkça sitedeki yapılandırılmış verilerin yeni kayıtlara ve arama yöntemlerine uygun hâle getirilmesi gerekir. “Kök hücre çalışmalarını nasıl sınıflandırmalıyız?” ve “Ödemenin dahil olup olmadığı hakkında bilgi sunulmasını talep etmeli miyiz?” gibi sorular sorulabilir.

ClinicalTrials.gov çalışmada yer alan önemli paydaşlara çalışma metodolojisiyle ilgili sorunları izleyip değerlendirmelerini sağlayan bir araç sağlamaktadır. Bunun nihai değeri insanların kullanım şekillerine dayanmaktadır. Bu durum klinik araştırmaları etkileyen ilgili kanunlardan, politi­kalardan ve teşvik edici yapılardan büyük oranda etkilenmektedir. Bu sebeple, en büyük değişiklikle­rden birisi, insanların ClinicalTrials.gov’u kullanma şekillerini etkileyecek olan politikaların düzenlen­mesi olacaktır.

Kaynak: KökHücre Bülteni, 6. Sayı, Mart 2015